Ανθολογία ιταλικού διηγήματος

H Έλσα Mοράντε γεννήθηκε το 1918 σε φτωχό οικογενειακό περιβάλλον. Στα νιάτα της βρίσκεται μπλεγμένη στις τραγικές περιπέτειες του πολέμου και ζει για ένα χρόνο με τους πρόσφυγες και τους αγρότες της Nότιας Iταλίας. Παντρεύεται τον συγγραφέα Aλμπέρτο Mοράβια. Eμφανίζεται στα γράμματα με τον τόμο διηγημάτων "Tο κρυφό παιγνίδι", το 1941. Tο μυθιστόρημά της "Aρτούρο", το 1957, τιμάται με το βραβείο Strega. Λαμβάνει έτσι τις δύο μεγαλύτερες διακρίσεις των ιταλικών γραμμάτων. Tο 1958 δημοσιεύει τη συλλογή "Άλλοθι", και ακολουθεί ο τόμος με νουβέλες "Tο ανδαλουσιάνικο σάλι", το 1963. Tέλος, το εκτενές μυθιστόρημά της "H ιστορία" την κατατάσσει στην πρώτη γραμμή των ιταλικών γραμμάτων. Πεθαίνει στη Pώμη το 1985.

Ο Ίταλο Καλβίνο (1923-1985) γεννήθηκε στην Κούβα, αλλά σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Ιταλία. Το 1943 προσχωρεί στους παρτιζάνους της ιταλικής αντίστασης. Πρωτοεμφανίστηκε στα ιταλικά γράμματα το 1947 με το μυθιστόρημα "Το μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές" με θέμα την Αντίσταση, θέμα που πραγματεύεται και στο επόμενο βιβλίο του, μια συλλογή από διηγήματα με γενικό τίτλο "Τελευταίο έρχεται το κοράκι". Ακολουθεί η τριλογία που τον έκανε διάσημο, τρία σύντομα μυθιστορήματα που συνθέτουν τον κύκλο "Οι πρόγονοί μας: Ο διχασμένος υποκόμης", "Ο αναρριχώμενος βαρόνος" και "Ο ανύπαρκτος ιππότης". Ακολουθεί, το 1956, μια συλλογή ιταλικών λαϊκών παραμυθιών που μετέγραψε ο συγγραφέας με τον τίτλο "Ιταλικοί μύθοι", ενώ δυο χρόνια αργότερα εκδίδει τα "Διηγήματα", συλλογή που περιέχει και την πολύ γνωστή ενότητα διηγημάτων "Οι δύσκολοι έρωτες". Ακολουθούν δύο σύντομα μυθιστορήματα, το "Μαρκοβάλντο ή οι εποχές στην πόλη" και το "Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου" (1963) που ολοκληρώνουν τη "νεορεαλιστική" του φάση. Το 1965 και το 1967 εκδίδει δύο συλλογές "φανταστικών" διηγημάτων με τίτλους "Τα κοσμοκωμικά" και "Ταυ με μηδέν", ενώ το 1969 εκπλήσσει όλο τον κόσμο με το "Κάστρο των διασταυρωμένων πεπρωμένων". Ακολουθούν τα έργα "Οι αόρατες πόλεις" (1972), "Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης" (1979) και "Πάλομαρ" (1983). Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα έργα "Κάτω απ' τον ιαγουάρο ήλιο", "Σχετικά με το παραμύθι" (δοκίμιο), "Αμερικανικά μαθήματα" (δοκίμιο), "Ο δρόμος του Σαν Τζιοβάνι", "Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς" (δοκίμιο) και "Πριν να πεις "εμπρός"".

Ο Τσέζαρε Παβέζε είναι ένας από τους πιο αγαπημένους Ιταλούς συγγραφείς της γενιάς που ονομάστηκε "νεορεαλιστική". Γεννήθηκε το 1908 στο Σαν Μπέλμπο του Κουένο, τόπο καταγωγής του πατέρα του, όπου η οικογένειά του, η οποία διέμενε μόνιμα στο Τορίνο, πήγαινε κάθε χρόνο για διακοπές. Ο πατέρας του, γόνος μικρών καλλιεργητών, ήταν γραμματέας στο δικαστήριο του Τορίνο. Η μητέρα του καταγόταν από οικογένεια πλουσίων εμπόρων. Το 1914 πέθανε ο πατέρας του και τα οικογενειακά βάρη ανέλαβε η δραστήρια και λιγόλογη μητέρα του. Μετά τη στοιχειώδη εκπαίδευση, παρακολούθησε τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου στους Ιησουίτες του "Istituto Sociale" ("Κοινωνικού Ινστιτούτου") και τις τελευταίες στο "Μάσσιμο ντ' Αζέλιο", όπου γνώρισε τον Αουγκούστο Μόντι, αντιφασίστα καθηγητή ιταλικών και λατινικών και φίλο του Γκράμσι. Ο Μόντι, άνθρωπος μεγάλου πολιτικού κύρους και λαμπρός παιδαγωγός, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του. Το 1926 αποφοίτησε και έστειλε τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό "Ricerca di poesia" ("Ποιητική αναζήτηση"), τα οποία όμως απορρίφθηκαν. Έμαθε μόνος του αγγλικά και μελέτησε τον Ουίτμαν. Στο μεταξύ, χάρη στον Μόντι, με τον οποίο είχε πλέον φιλικές σχέσεις, γνώρισε τους Νορμπέρτο Μπόμπιο, Μάσσιμο Μίλα, Λεόνε Τζίνσμπουργκ κ.ά. Το 1927 γράφτηκε στη φιλοσοφική και το 1930 πέθανε η μητέρα του. Εκείνη τη χρονιά άρχισε να μελετά και να θαυμάζει τον Κρότσε. Το 1932 έδωσε πτυχιακές εξετάσεις με εργασία επί του Ουόλτ Ουίτμαν, επηρεασμένη από τη φιλοσοφία του Κρότσε, που απερρίφθη όμως εξαιτίας των πολιτικών συνθηκών της φασιστικής Ιταλίας, αλλά με επέμβαση του Τζίνσμπουργκ έγινε τελικά δεκτή και πήρε το πτυχίο του. Το 1932 μετέφρασε το "Μόμπυ Ντικ" του Μέλβιλ, το "Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία" του Τζόυς και τον "42ο παράλληλο" του Ντος Πάσσος. Από το 1933, μαζί με μια ομάδα αντιφασιστών διανοούμενων, φίλων του από το λύκειο "Μάσσιμο ντ' Αζέλιο", συνεργάζεται με το νεοσυσταθέντα εκδοτικό οίκο "Εϊνάουντι" και μετά τη σύλληψη του Τζίνσμπουργκ, καλείται να αναλάβει τη διεύθυνση της επιθεώρησης "La Cultura". Το 1935 συλλαμβάνεται, ταυτόχρονα με τον Εϊνάουντι, εξαιτίας ενός γράμματος του Αλτιέρο Σπινέλλι που βρέθηκε στο σπίτι του, αλλά ύστερα από αίτηση χάριτος η ποινή του μειώθηκε. Το '36 επέστρεψε στο Τορίνο, όπου σε μια ερωτική απογοήτευση προστέθηκε η αποτυχία του "Lavorate stanca" ("Η δουλειά κουράζει"). Το '41 η κριτική επαίνεσε την έκδοση του "Paesi tuoi" ("Οι χώρες σου"). Την ίδια εποχή γράφει και την "Αμμουδιά". Το '43 επιστρατεύθηκε, αλλά λόγω άσθματος πέρασε έξι μήνες στο νοσοκομείο. Την εποχή της γερμανικής κατοχής κατέφυγε στο Καζάλ Μονφεράτο μαζί με την οικογένεια της αδερφής του, γεγονός που αργότερα του ενέπνευσε το "Σπίτι στο λόφο". Μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στο Τορίνο, γράφτηκε στο Κ.Κ. Ιταλίας και άρχισε τη συνεργασία με την "Ουνιτά", όπoυ γνώρισε τον Ίταλο Καλβίνο, κ.ά. Το '46 έγραψε τη "Fuoco grande" ("Μεγάλη φωτιά"), που θα εκδοθεί μετά το θάνατό του και στη συνέχεια: "Dialoghi con Leuco" ("Διάλογοι με τη Λευκώ"), "Ο διάβολος στους λόφους", "Τρεις γυναίκες μόνες", "La luna e il falo" ("Το φεγγάρι και οι φωτιές"). Το '50 τού απονεμήθηκε το βραβείο "Στρέγκα". Συνεργάστηκε με το περιοδικό "Cultura e realta" ("Κουλτούρα και πραγματικότητα"), όπου ένα άρθρο του με θέμα το μύθο προκάλεσε κριτικές και παρεξηγήσεις στο περιβάλλον της αριστεράς. Επέστρεψε για λίγο στην ποίηση και μετά το θάνατό του δημοσιεύτηκε το ποίημά του "Verra la morte e avra i tuoi occhi" ("Ο θάνατος θα 'ρθει και θα 'χει τα μάτια σου"). Στις 27 Αυγούστου του 1950 αυτοκτόνησε σ' ένα ξενοδοχείο του Τορίνο, σε ηλικία σαράντα δύο ετών.

Ο Λουίτζι Πιραντέλλο (1867-1936), πεζογράφος και ίσως ο σημαντικότερος σύγχρονος ιταλός θεατρικός συγγραφέας, γεννήθηκε στο Αγκριτζέντο της Σικελίας, τον αρχαίο Ακράγαντα. Ο ίδιος, μάλιστα, ισχυριζόταν ότι είναι ελληνικής καταγωγής και ότι το επίθετό του είναι παραφθορά του ελληνικού Πυράγγελος. Σπούδασε νομικά, φιλολογία και γλωσσολογία στα πανεπιστήμια του Παλέρμο, της Ρώμης και της Βόννης και δίδαξε ως καθηγητής ιταλικής φιλολογίας στο ανώτατο ινστιτούτο της ιταλικής πρωτεύουσας. Στη Ρώμη ο Πιραντέλο συνεργάστηκε με λογοτεχνικά περιοδικά. δημοσιεύοντας ποιήματα και πεζογραφήματά του. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1899. Η οικονομική καταστροφή του πατέρα του όμως, το 1903, τον ανάγκασε να αποδυθεί σε σκληρό αγώνα επιβίωσης ο οποίος τον έφερε στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα έγραψε το κυριότερο μυθιστόρημά του, "Ο μακαρίτης Ματία Πασκάλ" (1904), που η απήχησή του τον επέβαλε σαν πεζογράφο. Ακολούθησαν τα έργα "Οι γέροι και οι νέοι" (1909), "Τερτσέτι" (1912), "Η τράπουλα" (1915), κ.ά. Εκείνο όμως που έμελλε να τον κάνει διάσημο σε όλο τον κόσμο ήταν το θεατρικό του έργο, το πρώτο μέρος του οποίου συνέθεσε και πάλι σε μια οδυνηρή εποχή γι' αυτόν, εξαιτίας του θανάτου της μητέρας του και της διανοητικής αρρώστιας της γυναίκας του. Τα κυριότερα θεατρικά έργα του, με τα οποία αποκρυσταλλώθηκε το ύφος γνωστό ως "πιραντελλισμός", είναι: "Έτσι είναι (αν έτσι νομίζετε)", 1917, "Η ηδονή της τιμιότητας", 1917, "Όλα σε καλό", 1920, "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα", 1921, "Να ντύσουμε τους γυμνούς", 1922, "Απόψε αυτοσχεδιάζουμε", 1930, κ.ά. Το 1934 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Πέθανε στη Ρώμη, το 1936.

Ιταλός πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος (Ρώμη, 1899-Λαριάνο, 1977), ο οποίος έγινε κυρίως γνωστός για το σουρεαλιστικό ύφος των αφηγημάτων του.

Ο Έλιο Βιτορίνι γεννήθηκε στη Συρακούσα το 1908 και πέθανε στο Μιλάνο το 1966. Γιος σιδηροδρομικού, αφήνει τη Σικελία στα 1924 και εγκαθίσταται στη Φλωρεντία όπου αρχίζει σύντομα τη φιλολογική του δράση. Εμψυχωτής πολλών ιδεολογικών και αισθητικών προσπαθειών (με επίκεντρο την τέχνη και επανάσταση, το μεταπολεμικό νεορεαλισμό, τις νέες πρωτοπορίες), υπήρξε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ιταλίας της γενιάς του. Υπήρξε εκδότης σημαντικών φιλολογικών περιοδικών ("Σολάρια" και "Πολυτέκνικο"), μεταφραστής των καλύτερων έργων της αμερικανικής λογοτεχνίας, διευθυντής εκδοτικών σειρών που άφησαν εποχή.

Μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, ζωγράφος, ποιητής και δημοσιογράφος, ο σπουδαίος Ντίνο Μπουτζάτι (Μπελούνο 1906-Μιλάνο 1972) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ιταλούς συγγραφείς. Μετά το δίπλωμα Νομικής, αφοσιώθηκε στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία. Ταξίδεψε ως ειδικός απεσταλμένος της εφημερίδας "Corriere della Sera" στην Ινδία, στην Αφρική, στην Ιαπωνία. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ανταποκριτής από το μέτωπο. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1933 με το μυθιστόρημα "Ο Μπαρναμπό των βουνών" και μεταξύ άλλων, ακολούθησαν τα έργα: "Έρημος των Ταρτάρων" (1940· Μεταίχμιο 2019), "Η περίφημη εισβολή των αρκούδων στη Σικελία" (1945), "Εξήντα διηγήματα" (Βραβείο Strega 1958), "Ένας έρωτας" (1963· Μεταίχμιο 2018) κ.ά.

Τζιοβάνι Παπίνι (1881-1956): Ιταλός κριτικός της λογοτεχνίας, φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος και ποιητής. Γεννήθηκε στη Φλωρεντία από άθεο πατέρα. Παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και ιατρικής στις αντίστοιχες σχολές του Ινστιτούτου Ανωτάτων Σπουδών Φλωρεντίας, αλλά ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη δημοσιογραφία, τη λογοτεχνία και τη συγγραφή. Έγραψε δεκάδες μελέτες και άρθρα και πάνω από 60 βιβλία! Ενώ αρχικά ήταν σοσιαλιστής επαναστάτης, βαθμιαία έγινε πιστός χριστιανός, με πρωτοποριακό νου και οξεία κρίση στα θεολογικά θέματα. Σπουδαία έργα του είναι τα "Γράμματα στην Ανθρωπότητα" (1953), "Αυγουστίνος", "ο Διάβολος" κ.ά. Ασφαλώς το σπουδαιότερο που τον καθιέρωσε είναι "Η Ιστορία του Χριστού". Για το βιβλίο αυτό ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έγραψε ότι "ο Παπίνι ανήκει στα ευγενέστερα πνεύματα του αιώνα μας που έγραψε έναν απ' τους καλύτερους βίους του Ιησού Χριστού".

Ο Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990) γεννήθηκε και πέθανε στη Ρώμη, που είναι το σκηνικό των περισσότερων βιβλίων του. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ιταλίας: ο Μοράβια έγραψε μέσα στο περιβάλλον του μεταπολεμικού ρεαλισμού χωρίς να ταυτιστεί με κανένα λογοτεχνικό κίνημα, δημιουργώντας, μάλλον, ο ίδιος σχολή με το έργο του. Το 1929 εκδόθηκε στο Μιλάνο το πρώτο του μυθιστόρημα, "Οι αδιάφοροι", μια ρεαλιστική περιγραφή της μεσαίας τάξης, που έγινε μπεστ σέλερ και αργότερα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Ροντ Στάιγκερ. Με τα επόμενα μυθιστορήματά του επιχείρησε να σχολιάσει την κατάσταση των πραγμάτων στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του φασισμού, προκαλώντας το θρησκευτικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Η κοινωνική αλλοτρίωση, το σεξ χωρίς αγάπη, η συχνά αξιολύπητη εικόνα του ανδρικού φύλου, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, η συναισθηματική ανικανότητα, τα προβλήματα του σύγχρονου ζευγαριού και η απομόνωση αποτελούν μερικούς από τους θεματικούς άξονες στα μυθιστορήματα "Αγκοστίνο", 1944, "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", 1947, "Η ανυπακοή", 1948, "Ο κομφορμιστής", 1951, "Η χωριάτισσα", 1957, "Η πλήξη", 1960. Έγραψε, επίσης, νουβέλες, σενάρια και συλλογές διηγημάτων. Πολλά βιβλία του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο (όπως τα "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", το 1954, από τον Λουίτζι Τζάμπα, "Αγκοστίνο", το 1962, από τον Μάουρο Μπολονίνι, "Η περιφρόνηση", το 1963, από τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, "Η πλήξη", το 1963, από τον Νταμιάνο Νταμιάνι, "Οι αδιάφοροι", το 1964, από τον Φραντσέσκο Μαζέλι, "Ο κομφορμιστής", το 1970, από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, κ.ά.), καθώς διακρίνονται από καθαρά "κινηματογραφικές" αρετές: απλό αφηγηματικό στιλ, δυνατή πλοκή, καίριες ψυχολογικές παρατηρήσεις και αυθεντικούς χαρακτήρες.

Η Grazia Deledda (ολόκληρο το όνομά της είναι Γκράτσια Μαρία Κόζιμα Νταμιάνα Ντελέντα [Grazia Maria Cosina Damiana Deledda]) γεννήθηκε στο Νουόρο, της ορεινής Κεντρικής Σαρδηνίας στις 27 Σεπτεμβρίου του 1871. Δεν ακολούθησε ανώτερες σπουδές αλλά απέκτησε λογοτεχνική μόρφωση διαβάζοντας τη Βίβλο αλλά και μυθιστορήματα του τέλους του 19ου αιώνα. Σε ηλικία 17 ετών εξέδωσε την πρώτη της νουβέλα με τίτλο "Sangue Sardo". Στο ξεκίνημα της καρριέρας της, η Γκράτσια Ντελέντα υπέγραφε τα έργα της με το ψευδώνυμο Ιλία ντε Σαν-Ισμαέλ ή Γκ. Ράτσια, για να μην σοκάρει την κοινωνία της εποχής. Με τα πρώτα της γραπτά, επιχείρησε να περιγράψει τον κόσμο των χωρικών και βοσκών της Σαρδηνίας, άγνωστο ως τότε στους περισσότερους Ιταλούς. Η έκδοση του έργου "La via del Male" το 1896 έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τον Λουϊτζι Καπουάνα, διάσημο κριτικό. Αμέσως μετά το γάμο της με τον Παλμίρο Μαντετζάνι, υπουργικό ακόλουθο στις αρχές του 1900 εγκαταστάθηκε στη Ρώμη. Αυτή ήταν και η χρονική αφετηρία της συγγραφής των περισσότερων έργων της: "Elias Portolu" (1900), "Cenere" (1904), "L' Edera" (1906), "Canne al Vento" (1913), "Marianna Sirca" (1915), "L' incendio nell' Uliveto" (1918), "La Madre" (1920). Αυτό το τελευταίο έργο της θεωρείται από τον Ντ. Χ. Λώρενς ως το πιο δυνατό όσον αφορά στον ερωτισμό και το πάθος. Το 1926 κερδίζει το βραβείο Νόμπελ, το δεύτερο για την ιταλική λογοτεχνία. Η Γκράτσια Ντελέντα πεθαίνει στη Ρώμη στις 15 Αυγούστου του 1936.

Ο Μάσιμο Μποντεμπέλι (1878-1960) υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα. Φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση, εν συνεχεία δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος σε διάφορες εφημερίδες, συνθέτης, ποιητής, αλλά και θεατρικός συγγραφέας με παρότρυνση του φίλου του Λουίτζι Πιραντέλλο, επηρεάστηκε από τη γαλλική πρωτοπορία της εποχής κατά την παραμονή του στο Παρίσι (1921-1922), και προσπάθησε να εφαρμόσει τις αρχές του υπερρεαλισμού στο έργο του, με πρώτο και χαρακτηριστικό παράδειγμα τη "Σκακιέρα μπροστά στον καθρέφτη" (1922). Η απόπειρά του αυτή ονομάστηκε "μαγικός ρεαλισμός", και ο Μποντεμπέλι βρήκε πολύτιμους αρωγούς στο πρόσωπο των φίλων του Τζόρτζιο Ντε Κίρικο και Αλμπέρτο Σαβίνιο, οι οποίοι θέλησαν επίσης να υιοθετήσουν στην τέχνη τους τη δύναμη του ονείρου και του ασυνειδήτου, που προσδίδουν "μια μαγική δύναμη στις εμπειρίες της καθημερινότητας". Φίλος του φασισμού αρχικά, διώχθηκε αργότερα για την κριτική του στάση απέναντι στο καθεστώς. Το 1953 τιμήθηκε με την κορυφαία λογοτεχνική διάκριση της Ιταλίας, το Premio Strega.