Εβραϊκές κοινότητες ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, 15ος-20ός αιώνας: Οικονομία, κοινωνία, πολιτική, πολιτισμός

O Σταύρος Ζουμπουλάκης γεννήθηκε το 1953 στη Συκιά Λακωνίας. Σπούδασε νομική και φιλολογία στην Αθήνα και φιλοσοφία στο Παρίσι. Δίδαξε πολλά χρόνια στη μέση εκπαίδευση. Από το 1998 ως το 2012 διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού "Νέα Εστία". Είναι πρόεδρος, από το 2008, του Δ.Σ. του βιβλικού ιδρύματος "Άρτος Ζωής". Το Φεβρουάριο 2013 ανέλαβε τη θέση του προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Η Άννα Μαρία Δρουμπούκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στις "Μουσειακές Σπουδές" στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι διδάκτορας Νεότερης Ιστορίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Έχει εργαστεί ως επισκέπτρια ερευνήτρια στο Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Εβραϊκής Ιστορίας και Κουλτούρας Simon Dubnow της Λειψίας (2009). Το βιβλίο της "Μνημεία της Λήθης. Ίχνη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη", που αποτελεί επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής της διατριβής, εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2014 από τις Εκδόσεις Πόλις. Ήταν μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, με θέμα τις γερμανικές αποζημιώσεις για τους Εβραίους της Ελλάδας ("Κλοπή και αποκατάσταση: οι γερμανικές αποζημιώσεις για το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων"). Η μεταδιδακτορική της έρευνα δημοσιεύτηκε το 2019 απ' τις εκδόσεις Ποταμός ("Μια ατελείωτη διαπραγμάτευση: Η ανασυγκρότηση των ελληνικών εβραϊκών κοινοτήτων και οι γερμανικές αποζημιώσεις, 1945-1961"). Είναι ιδρυτικό μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης Νεότερου Ελληνικού Εβραϊσμού, επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος 'Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα' του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου (2016-2018) και ερευνητικός εταίρος του Ιδρύματος Γκέρντα Χένκελ (Gerda Henkel Stiftung) (2019-2021). Έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μνήμη της δεκαετίας του '40, το Ολοκαύτωμα, τις μνημονικές σπουδές και την πολιτισμική ιστορία.

Ο Ανδρέας Μπουρούτης είναι ιστορικός-oικονομολόγος. Διδάσκει στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) και έχει διδάξει ακόμη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Σύγχρονη Διπλωματία και Πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο - τμήμα Πολιτικών Επιστημών) και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Κοινωνία και Οικονομία στα Βαλκάνια - τμήμα Ιστορίας). Το 2018 κυκλοφόρησε την μονογραφία "Αστική τάξη και Ευρωπαϊκά σχολεία της Θεσσαλονίκης (1888-1943)". Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού. Το Ολοκαύτωμα (Shoah) και οι εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια βρίσκονται ανάμεσα στα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα.

Η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Σπούδασε Ιστορία, Αρχαιολογία και Φιλολογία στην Αθήνα και στο Παρίσι. Δίδαξε στον τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ περίπου για ένα τέταρτο του αιώνα (1986-2012), του οποίου είναι ομότιμη καθηγήτρια, ανανεώνοντας θεματικά και μεθοδολογικά τα διδακτικά αντικείμενα της νεοελληνικής φιλολογικής επιστήμης. Οι εργασίες της διακρίνονται, σύμφωνα με ανακοίνωση της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (18/9/2019), για την οξυδέρκεια, την κριτική ευαισθησία και τη συνδυαστική μέθοδο προσέγγισης (με τη συνεπικουρία της Ιστορίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της ψυχολογίας). Οι γνώσεις της δεν περιορίζονται στον τομέα της νεοελληνικής φιλολογίας αλλά αφορούν την Ιστορία, τη Λατινική και Μεσαιωνική φιλολογία και την αρχαιολογία. Στο πλαίσιο της συγγραφικής της δραστηριότητας, από τη δεκαετία του 1970 δημοσίευσε ποιητικές συλλογές (ενδεικτικά: "Οίκος", 1972· "Αναστάσιμα", 1973· "Οι περιπλανήσεις της Εδεσσαίας", 2007), μονογραφίες, δοκίμια και μεταφράσεις. Εκπόνησε μελέτες για τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα και για τη νεωτερική ποίηση και πεζογραφία (ενδεικτικά: "Δεν άνθησαν ματαίως. Ανθολογία υπερρεαλισμού", 1980· "Νίκος Εγγονόπουλος. Η ποίηση στον καιρό του τραβήγματος της ψηλής σκάλας", 1987· "Η γραφή και η βάσανος: ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης", 2000). Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεισφορά της στη μελέτη και την έρευνα της ελληνικής εβραϊκής κοινότητας και ιδίως των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Έχει δημοσιεύσει μελέτες για την εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία και έχει επιμεληθεί και προλογίσει μαρτυρίες του Ολοκαυτώματος (ενδεικτικά: "Ο άλλος εν διωγμώ. Η εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία: ζητήματα ιστορίας και μυθοπλασίας", 1998· "Το Ολοκαύτωμα στις μαρτυρίες των Ελλήνων Εβραίων", 2007, καθώς και μαρτυρίες των Γιομτώβ Γιακοέλ, Έρικα Κούνιο - Αμαρίλιο, Μαρσέλ Νατζαρή, Ισαάκ Ματαράσσο). Έχει συμβάλει ενεργά στη διάδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Τέλος, έχει ασχοληθεί με τη μετάφραση τόσο λογοτεχνικών όσο και δοκιμιακών έργων (ενδεικτικά: Πετράρχης, Πίκο ντε λα Μιράντολα, Φουκώ, Αξελός). Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα (2000) για τη μετάφραση των "Εξομολογήσεων" του Αγίου Αυγουστίνου από τα λατινικά, και με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της (2017, της απονεμήθηκε το 2019).

Η Ρίκα Μπενβενίστε γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1959. Σπούδασε Ιστορία στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και έκανε το διδακτορικό της στη μεσαιωνική ιστορία στη Σορβόννη (Ρaris, Ρantheon-Sorbonne). Δίδαξε στο τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας της Μεσαιωνικής Ευρώπης στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Μελέτες της για τα δικαστικά αρχεία της μεσαιωνικής Γαλλίας, την ιστορική ανθρωπολογία και τις σχέσεις εβραίων και χριστιανών στη μεσαιωνική Δύση έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται επίσης η εβραϊκή ιστοριογραφία και η ιστορία του Ολοκαυτώματος. Το 2015 τιμήθηκε με το "Κρατικό ειδικό βραβείο σε λογοτέχνη του οποίου το βιβλίο προάγει σημαντικά το διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα" για το έργο της "Αυτοί που επέζησαν. Αντίσταση, εκτόπιση, επιστροφή. Θεσσαλονικείς Εβραίοι στη δεκαετία του 1940", εκδόσεις Πόλις.

Η Δρ. Ελένη Κουρμαντζή, Λέκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κατάγεται από τα Γιάννενα. Είναι μητέρα τριών παιδιών. Η επιστημονική και διδακτική της δραστηριότητα εντοπίζεται στην πνευματική παραγωγή του χώρου της Ηπείρου και ιδιαίτερα της πόλης των Ιωαννίνων. Τίτλος της διδακτορικής της διατριβής είναι, "Η πνευματική κίνηση των Ιωαννίνων από τα τέλη του 18ου αιώνα έως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου", με άξονες αναφοράς τους γιαννιώτες πάροικους και τους λόγους Ψαλίδα και Βηλαρά. Επιμέρους δημοσιευμένες μελέτες της εστιάζονται στους Χ. Χρηστοβασίλη, Κ. Κρυστάλλη, Ν. Κονεμένο, Γ. Χατζή-Πελλερέν, Δ. Χατζή και Γιοσέφ Ελιγιά. Από το 1997 καθιέρωσε τη διδασκαλία της ποίησης του Γιωσέφ Ελιγιά στα Τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η ερευνητική της ενασχόληση με την Ιστορία και τον Πολιτισμό της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων, άρχισε το 1992, με αφορμή τη διενέργεια Επιστημονικού Συμποσίου για το συγγραφέα του "Τέλους της μικρής μας πόλης" Δημήτρη Χατζή, διοργανωμένου από το Δήμο Ιωαννίνων και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Γεννήθηκε στην Αθήνα (1957), και είναι ιστορικός και μεταφράστρια. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη νεώτερη ιστορία στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης (Παρίσι ΙV). Υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1995) με αντικείμενο τις αντιστασιακές οργανώσεις των νέων. Σπούδασε γαλλική λογοτεχνία και λογοτεχνική μετάφραση στο Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών. Για το πρώτο της βιβλίο που είναι εξαντλημένο "Ελληνικός Νεανικός Τύπος 1941-1945. Καταγραφή", τόμ. Α'-Β΄, εκδ. ΙΑΕΝ, Αθήνα 1987, βλ. www.iaen.gr. Ερευνητικά πεδία: η συμμετοχή της ελληνικής νεολαίας στην Αντίσταση, η γενοκτονία των Εβραίων και η μνήμη της, η στρατοπεδική λογοτεχνία, η πολιτισμική ταυτότητα των σεφαραδιτών Εβραίων. Έχει δημοσιεύσει στα περιοδικά "Αντί", "Ο Πολίτης", "Μνήμων", "Σύγχρονα Θέματα" (μέλος της συντακτικής επιτροπής) , "Historein", "Νέα Εστία" και στις εφημερίδες "Το Βήμα", "Η Καθημερινή", "Η Αυγή". Συνεργάζεται με το περιοδικό "the books' journal". Είναι μέλος της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού "Μνήμων" και ήταν ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού (1990-2000). Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια κι έχει δημοσιεύσει σε συλλογικούς τόμους στη Γαλλία (βλ. www.academia.edu). ΄Εχει συνεργαστεί με το "΄Ιδρυμα για την Μνήμη του Άουσβιτς" (Βρυξέλλες), με τη "Maison d'Izieu", με τη "Fondation pour la Memoire de la Shoah" (Παρίσι) και με πανεπιστημιακά τμήματα νεοελληνικών σπουδών στο Στρασβούργο και στην INALCO. Δίδαξε το μάθημα της "Ελληνικής Ιστορίας" στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (2001-2017) ως καθηγήτρια-σύμβουλος. Διδάσκει στο σεμινάριό της για τη "Γενοκτονία των Εβραίων: Ιστορία, Μνήμη, Αναπαραστάσεις" στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος από το 2011 καθώς και στα ετήσια σεμινάρια του Μουσείου στην Αθήνα για τη "Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος". Έχει δημοσιεύσει μεταφράσεις γαλλικής και γαλλόφωνης λογοτεχνίας. Από το 1995 ως το 2008 εξέδωσε κι επιμελήθηκε το ετήσιο περιοδικό "Μετάφραση", με αντικείμενο τη λογοτεχνική μετάφραση και τη μεταφρασεολογία. Δίδαξε μετάφραση στο Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου, στο ΕΚΕΜΕΛ και στο Μεταπτυχιακό Μετάφραση-μεταφρασεολογία του ΕΚΠΑ. Τιμήθηκε με τη διάκριση Chevalier de l'ordre des Arts et des Lettres (Ιππότης των γραμμάτων και των τεχνών) το 2006 από τον Υπουργό Πολιτισμού της Γαλλίας.

Διδάκτωρ οικονομικών επιστημών Α.Π.Θ. Συγγραφέας, αρθρογράφος και επιμελητής εκθέσεων και τηλεοπτικών εκπομπών. Ασχολείται συστηματικά με την κοινωνική και γεωγραφική ιστορία της Θεσσαλονίκης και την φωτογραφική ιστορία του Αγίου Όρους. Για την ιστορική αρθρογραφία του στον Τύπο, έχει τιμηθεί με βραβείο Ιπεκτσί. Εργάστηκε ιδιαίτερα πάνω στην παρουσιάση της φωτογραφίας ως ιστορικού τεκμηρίου, επιμελούμενος εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στο κυρίως επιστημονικό έργο του περιλαμβάνονται εξήντα ανακοινώσεις, με θέμα την οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία, από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι και το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο Δημήτρης Καργιώτης είναι Καθηγητής Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Έχει διδάξει, επίσης, ως Επισκέπτης Καθηγητής, στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας (στην Τσεχία) και της Μπολόνια (στην Ιταλία). Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1970. Σπούδασε κλασική, βυζαντινή και νεοελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Freie Universität Berlin στην Γερμανία, και συγκριτική γραμματολογία και φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Emory και Princeton των Η.Π.Α. Το διάστημα 1992-1999 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Eötvös Loránd στην Βουδαπέστη και στα Πανεπιστήμια Princeton και New York University στις Η.Π.Α. Το 1999 εξελέγη Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου στην Γαλλία. Έχει πολλές διεθνείς επιστημονικές συνεργασίες κι επισκέπτεται συχνά ως ερευνητής ή επισκέπτης καθηγητής Πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία και φιλοσοφία (κυρίως από τον 18ο-μέχρι τον 20ό αιώνα), την ιστορία και θεωρία της λογοτεχνίας, τις πολιτισμικές επαφές και μεταβιβάσεις και την ερμηνεία του πολιτισμού. Από το 2010 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ο Γιώργος Μαργαρίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Διδάσκει σύγχρονη Ιστορία στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από το 1985 μέχρι το 2004 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η περίοδος της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνητικών του ενδιαφερόντων. Σε αυτήν την περίοδο αναφέρεται το μεγαλύτερο μέρος των άρθρων που έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, καθώς και οι περισσότερες μελέτες του σε συλλογικούς τόμους και οι εισηγήσεις του σε επιστημονικά συνέδρια.

Η Λήδα Παπαστεφανάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπου και έκανε τις μεταπτυχιακές τις σπουδές και υποστήριξε την διδακτορική της διατριβή (2002). Σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συνεργάτης του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν στην οικονομική και κοινωνική ιστορία της εκβιομηχάνισης και της εργασίας, την κοινωνική ιστορία της τεχνολογίας, την ιστορία της εργασιακής υγείας, την ιστορία των πόλεων, την ιστορία των γυναικών και του φύλου, την προφορική ιστορία, τη βιομηχανική αρχαιολογία, την ιστορία των Εβραίων. Στα πεδία αυτά αφιερώνονται οι επιστημονικές δημοσιεύσεις της, ελληνικές και ξενόγλωσσες. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Οικονομικής Ιστορίας, της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού, της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς - Ελληνικό Τμήμα, ενώ συμμετέχει στο Ελληνικό "Δίκτυο Ιστορικών για την Ιστορία των Γυναικών και του Φύλου" της International Federation for Research in Women's History και στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Ιστορία της Εργασίας (European Labour History Network), όπου συντονίζει τις ομάδες εργασίας "Feminist Labour History" και "Labourin Mining".

Ο Ιάσονας Χανδρινός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984. Αποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 2006. Τα ερευνητικά του πεδία είναι η περίοδος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, η Κατοχή στην Ελλάδα (1941-1944) και η εβραϊκή γενοκτονία από τους Ναζί. Από το 2007 έως το 2017 εργάστηκε ως ιστορικός-επιστημονικός συνεργάτης του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος (ΕΜΕ), ενώ είναι ιδρυτικό μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού. Το 2012 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο "Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα (1942-1944)", στις Εκδόσεις Θεμέλιο, το οποίο έκανε τρεις επανεκδόσεις. Το 2015 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα την εμπειρία της γερμανικής κατοχής σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου και επόπτη τον καθηγητή Χάγκεν Φλάισερ. Η διατριβή κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 2018 από τις Εκδόσεις Ο Μωβ Σκίουρος με τίτλο "Πόλεις σε πόλεμο (1939-1945). Ευρωπαϊκά αστικά κέντρα υπό γερμανική κατοχή". Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στη Γερμανία. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Ρέγκενσμπουργκ στη Βαυαρία, ενώ από τον Οκτώβριο του 2018 εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα με θέμα 'Έλληνες στο Γ΄ Ράιχ: Αιχμαλωσία-καταναγκαστική εργασία-εργατική μετανάστευση' ως υπότροφος του κρατικού ιδρύματος Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG). Είναι παντρεμένος με την ιστορικό Άννα Μαρία Δρουμπούκη και ζουν στο Βερολίνο με τις τέσσερις γάτες τους.