Η ποίηση και η ποιητική του Κωστή Παλαμά

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λαογράφος και φιλόλογος Μ. Γ. Μερακλής γεννήθηκε το 1932 στην Καλαμάτα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Γοτίγγης της Γερμανίας, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή. Το 1975 εξελέγη τακτικός καθηγητής λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του οποίου διετέλεσε και πρύτανης (1981-1982). Στο χρονικό διάστημα 1990-1999 δίδαξε το ίδιο αντικείμενο στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ύστερα από μετάκληση. Είναι προεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και χρημάτισε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Έχει εκδώσει βιβλία αναφερόμενα στη λαογραφία και τη (νεοελληνική κατεξοχήν) φιλολογία και έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα σχετικά με τα δύο αυτά αντικείμενα.

Η Έρη Σταυροπούλου είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών με ειδίκευση στη λογοτεχνία του 19ου και 20ού αι. Ασχολείται ακόμα με την έρευνα και την μελέτη του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου, με ζητήματα εκδοτικής νεοελληνικών κειμένων και με την καταγραφή της μεταφρασμένης νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Η Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι ιδρυτικό μέλος και έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας. Αντικείμενα της έρευνας και της διδασκαλίας της είναι η ελληνική λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, η Συγκριτική Φιλολογία και η Θεωρία της Λογοτεχνίας. Τα δημοσιεύματά της αφορούν το έργο σημαντικών Νεοελλήνων λογοτεχνών, λογοτεχνικά ρεύματα ή είδη και θέματα Ποιητικής.

O Απόστολος Μπενάτσης γεννήθηκε στα Γιάννενα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Εκεί εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο έργο του Τάσου Λειβαδίτη, με καθηγητή τον Ερατοσθένη Γ. Καψωμένο. Σήμερα είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου και διδάσκει Θεωρία της Λογοτεχνίας και Ανάλυση Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Είναι μέλος της Ελληνικής και της Διεθνούς Σημειωτικής Εταιρείας.

Ο Νικόλαος Α. Ε. Καλοσπύρος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε στο Τμήμα Κλασικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού και Διδακτορικού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Κλασική Φιλολογία. Τα τελευταία χρόνια διδάσκει στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (Μ.ΕΘ.Ε.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα και δημοσιεύματα περιλαμβάνονται η ιστορία της κλασικής φιλολογικής επιστήμης στη νεότερη Ελλάδα και Ευρώπη, η θεωρία και φιλοσοφία της κριτικής και εκδοτικής του κειμένου, ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος, η αρχαία ιατρική (Ιπποκράτης), η ελληνοϊουδαϊκή γραμματεία (μετάφραση των Εβδομήκοντα, Φίλων ο Ιουδαίος), η αρχαία λογοτεχνική θεωρία, η υφολογία και αρχαιογνωσία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Η Βάσω Οικονομοπούλου γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της με γνωστικό αντικείμενο τη λογοτεχνία στο ίδιο τμήμα. Μελέτες της για θέματα νεοελληνική και παιδικής λογοτεχνίας έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά ελληνικών και ξένων συνεδρίων. Εργάζεται στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η Κέλη Δασκαλά γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1975. Σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το 2001 ολοκλήρωσε το Master της με θέμα "Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα και το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Lawrence Durrell" και το 2006 ολοκλήρωσε την διδακτορική της διατριβή με θέμα "Η λογοτεχνική παραγωγή της 'γενιάς του 1940' και η επιστροφή στη λυρική πεζογραφία". Είναι Λέκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Διετέλεσε Διευθύντρια Εκπαίδευσης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ Ρεθύμνου) που λειτουργεί υπό την επίβλεψη του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκών από τον Ιούνιο του 2005 έως τον Δεκέμβριο του 2005. Από τον Ιανουάριο 1999 έως τον Δεκέμβριο του 2000 ήταν μέλος της ομάδας στο Πρόγραμμα Καταλογογράφησης "Προσωπογραφία του Νέου Ελληνισμού" του Αλέξη Πολίτη, με σκοπό την αποδελτίωση πληροφοριών για τη ζωή και το έργο ιστορικών προσωπικοτήτων του 18ου και 19ου αιώνα. Μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας, του γνωστού παγκρήτιου σωματείου μελέτης του έργου Κρητών λογοτεχνών από τη δημώδη βυζαντινή παράδοση και την αναγεννησιακή βενετσιάνικη περίοδο μέχρι σήμερα (2011-2012). Ήταν επίσης μέλος της κριτικής επιτροπής του 27ου λογοτεχνικού διαγωνισμού, που διοργανώνει ο Δήμος Αγίου Νικολάου στο πλαίσιο του ετήσιου τριημέρου "Τέχνης και Λόγου" (Νοέμβριος 2011). Έχει πλούσιο ερευνητικό-συγγραφικό έργο (μελέτες, άρθρα, συμβολές σε πρακτικά συνεδρίων, βιβλιοκριτικές, συμμετοχή-ομιλίες σε συνέδρια) Έχει άριστη γνώση της γαλλικής και της αγγλικής και βασικές γνώσεις γερμανικών, ισπανικών και ιταλικών.

Ο Δημήτρης Αγγελάτος γεννήθηκε στην Αθήνα (1958). Είναι καθηγητής Θεωρίας Λογοτεχνίας και Συγκριτικής Φιλολογίας στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κύπρου, όπου και διδάσκει από το 1994. Έχει δημοσιεύσει βιβλία για το έργο του Δ. Σολωμού και του Κ. Καρυωτάκη, για τη μεταπολεμική πεζογραφία και τη θεωρία των λογοτεχνικών ειδών. Άλλες μελέτες του επί ζητημάτων Θεωρίας Λογοτεχνίας, Νεοελληνικής και Συγκριτικής Φιλολογίας έχουν δημοσιευτεί σε σύμμεικτους τόμους και περιοδικά.

O Eυριπίδης Γαραντούδης είναι καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθήνων. Γεννήθηκε το 1964 στην Kαβάλα. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Aπό το 1986 έως το 1989 δίδαξε νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στο Iνστιτούτο Bυζαντινών και Nεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάδοβας. Aπό το 1995 έως το 2003 δίδαξε νεοελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Kρήτης (επίκουρος καθηγητής το 1999). Διετέλεσε επίσης ερευνητής του Iνστιτούτου Mεσογειακών Σπουδών του Iδρύματος Tεχνολογίας και Έρευνας, με αντικείμενο τη συγγραφή ιστορίας της νεοελληνικής μετρικής. Δημοσίευσε τα βιβλία: "Aρχαία και νέα ελληνική μετρική. Iστορικό διάγραμμα μιας παρεξήγησης", Πάδοβα 1989, "Πολύτροπος αρμονία. Mετρική και ποιητική του Kάλβου", Hράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Kρήτης - Στέγη Kαλών Tεχνών και Γραμμάτων 1995, και "Aνθολογία νεώτερης ελληνικής ποίησης 1980-1997. Oι στιγμές του νόστου", Aθήνα, Eκδόσεις Nεφέλη 1998. Eπιμελήθηκε τα βιβλία: "Γεράσιμος Σπαταλάς, H στιχουργική τέχνη. Mελέτες για τη νεοελληνική μετρική", Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Kρήτης 1997 (σε συνεργασία με την Άννα Kατσιγιάννη) και "Tάκης Σινόπουλος, Xρονικό αναγνώσεων. Bιβλιοκρισίες για τη μεταπολεμική ποίηση", Αθήνα, Σοκόλης 1999 (σε συνεργασία με τη Δώρα Mέντη). Bιβλιοκρισίες και μελέτες του για θέματα της νεοελληνικής φιλολογίας δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες.

O Παντελής Bουτουρής γεννήθηκε στην Kύπρο το 1956. Σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου και υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή. Δίδαξε νεοελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Kρήτης (1991-1993). Aπό το 1993 διδάσκει νεοελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Kύπρου. Δημοσίευσε κριτικά άρθρα και μελέτες για τη νεοελληνική λογοτεχνία. Tο 1995 κυκλοφόρησε το βιβλίο του "Ως εις καθρέπτην... προτάσεις και υποθέσεις για την ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα" (εκδ. Nεφέλη), και ακολούθησαν τα βιβλία: "Η συνοχή του τοπίου: εισαγωγή στην ποιητική του Ανδρέα Εμπειρίκου" (1997), "Αγαπημένε μου Ζαρατούστρα. Παλαμάς - Νίτσε" (2006), καθώς και ο συλλογικός τόμος "Ο ελληνισμός στον 19ο αιώνα: Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις (2006), με επιμέλεια των Παντελή Βουτουρή και Γιώργου Γεωργή.

Ο Π. Δ. Μαστροδημήτρης γεννήθηκε στο Μαντούδι Ευβοίας το 1934, πτυχιούχος και διδάκτορας της Φιλοσοφικής Αθηνών (1957 και 1970, αντίστοιχα), πραγματοποίησε έρευνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό (την περίοδο 1965-1971, ειδικότερα, ως υπότροφος του Ι.Κ.Τ. και της Ακαδημίας Αθηνών) και, παράλληλα με το πολυετές διδακτικό έργο του, αρχικά στη Μέση Εκπαίδευση (1961-1968) και κατόπιν στο Πανεπιστήμιο (1966 κ.έξ.: 1972-1975 καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Θεσσαλονίκη, από το 1975 κ.έξ. στην Αθήνα, ομότιμος καθηγητής από το 2001), κατέθεσε μια πλούσια συγγραφική συγκομιδή (1958 κ.έξ.). Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, διετέλεσε μέλος επιφανών επιστημονικών σωματείων (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, Η εν Αθήναις Επιστημονική Εταιρεία, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών, Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών, Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Φ.Σ. "Παρνασσός", Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, Δ.Σ. του "Ιδρύματος Κωστή Παλαμά", Εταιρεία Συγγραφέων [επίτιμο μέλος], Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neoellenici "Bruno Lavagnini" στο Παλέρμο, Accademia del Mediterraneo στη Ρώμη, Societe des Etudes Neo-helleniques στο Παρίσι), προήδρευσε κριτικών επιτροπών του Υπουργείου Πολιτισμού για τα κρατικά λογοτεχνικά βραβεία (1994, 1997 και 2005 κ.έξ.), κατέλαβε καίριες θέσεις σε ιδρύματα και οργανισμούς (Ι.Κ.Γ., Ίδρυμα "Α.Σ. Ωνάσης", κ.ά.), χρημάτισε διευθυντής στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας και πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας (1983-2001, με μικρά διαλείμματα) και διηύθυνε την "Επιστημονική Επετηρίδα" της Σχολής (1979-2003), ενώ επόπτευσε και εισηγήθηκε την έγκριση 28 διδακτορικών διατριβών. Για την προσφορά του τιμήθηκε με το βραβείο δοκιμίου του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη (1989 και 2002), με το κρατικό βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής (1992) και με το χάλκινο μετάλλιο της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών (2004). Το επιστημονικό έργο του Π. Δ. Μαστροδημήτρη, όπως αντικατοπτρίζεται στα δημοσιεύματα του, που διαλαμβάνουν πλήρως και το περιεχόμενο της διδασκαλίας του στο Πανεπιστήμιο, συνδυάζει τέσσερις τομείς ενδιαφέροντος: μεθοδολογία των φιλολογικών σπουδών (θεωρητικά ζητήματα, τεχνικές έρευνας, βιβλιογραφία, βιβλιολογία κ.λπ.), γραμματολογία (σύνθετη ιστορικοερμηνευτική προσέγγιση φαινομένων και έργων, συγκριτολογικές θεωρήσεις, ειδολογικές διακρίσεις κ.λπ.), φιλολογική κριτική (αποκατάσταση και εκδοτική των κειμένων, αποδελτιώσεις, ερμηνεία κ.λπ.) και λογοτεχνική κριτική (αισθητική ανάλυση και αξιολογία). Και οι τέσσερις αυτοί τομείς υπηρετήθηκαν συστηματικά και συνδυαστικά με μελετήματα που είδαν το φως της δημοσιότητας σε πρακτικά συνεδρίων, αφιερώματα, περιοδικά έντυπα και εφημερίδες, άλλα και σε πολυάριθμες αυτοτελείς εκδόσεις (βλ. σχετική αναγραφή στον τιμητικό τόμο "Ευκαρπίας Έπαινος: Αφιέρωμα στον Καθηγητή Παναγιώτη Δ. Μαστροδημήτρη", επιμ. Γιώργος Ανδρειωμένος, Αθήνα: Πορεία, 2007, σσ. 55-117). Παραταύτα, αντιπροσωπευτικά ενός εκάστου εξ αυτών θα μπορούσαν να θεωρηθούν: [1] Για τη μεθοδολογία των φιλολογικών σπουδών: πρωτίστως ή μνημειώδης ("έν προόδω" από το 1974 κ.έξ.) "Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία" (2005), όπου και γραμματολογικό διάγραμμα, άλλα και κείμενα για τη ζωή και το έργο διαπρεπών φιλολόγων, όπως οι Εμμανουήλ Κριαράς, Απόστολος Σαχίνης, Νικόλαος Β. Τωμαδάκης, Γιώργος Γ. Αλισανδράτος κ.ά.π. [2] Για τη γραμματολογία ειδικότερα: οι έρευνες πάνω σε πρόσωπα και γραπτά τεκμήρια από την υστεροβυζαντινή περίοδο έως σήμερα, αρχής γενομένης από τα βιβλία "Νικόλαος Σεκουνδινός" (1970) και "Έλληνες λόγιοι" (τ. Α', Η979, 1988) ως τα πιο πρόσφατα "Νοταριακά έγγραφα από την Εύβοια" (2004), χωρίς να παραβλέπεται η σταθερή και μόνιμη πάντα μέριμνα του συγγραφέα για ένταξη κάθε αντικειμένου μελέτης του στο γραμματολογικό του συγκείμενο. [3] Για τη φιλολογική κριτική: οι εκδόσεις κειμένων ("Ό Όρκος" του Μαρκορά 1978, νέα έκδοση 1996, και κατόπιν τα "Ποιήματα" του Μαρκορά, 1988· "Ό Ζητιάνος" του Καρκαβίτσα, 1980, νέα έκδοση 1996· Αντρέα Καρκαβίτσα, "Η Λυγερή", 1994· παραθέματα στο εσωτερικό άλλων μελετημάτων κ.ά.), οι ανθολογίες ("Πρόλογοι Νεοελληνικών Μυθιστορημάτων", 1974, 1992· "Η Ποίηση του Νέου Ελληνισμού", 3 ττ., 1991, 2007), οι εργασίες για τη γλώσσα και την αρχαιογνωσία Νεοελλήνων λογοτεχνών (βλ. π.χ. Αναφορά στους Αρχαίους, 1994), καθώς και οι βιβλιοκρισίες φιλολογικών δημοσιεύσεων. [4] Τέλος, για τη λογοτεχνική κριτική (αλληλένδετη με τη φιλολογική σκευή πάντοτε και με τη συνεπέστερη ερμηνεία): οι μονογραφίες πάνω σε δημιουργούς και σε επιτεύγματα της νεοελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, από τα τρίτομα Νεοελληνικά (1975-1988) ως τις άλλες συλλογές δοκιμίων, μεταξύ των οποίων και οι αυστηρά θεματικές Παλαμικά (2003), Παπαδιαμαντικά (2006), Επτανησιακά (2006) κ.ά. Εκείνο πού εξέχει στην όλη δραστηριότητα του Π. Δ. Μαστροδημήτρη -ερευνητική, διδακτική και συγγραφική- είναι το διαρκές ενδιαφέρον του για την εδραίωση της Νεοελληνικής Φιλολογίας ως πρωτεύοντος τομέα των πανεπιστημιακών ειδικεύσεων, η καθοριστική συμβολή του στην κατοχύρωση των Νεοελληνικών Σπουδών σε ακαδημαϊκό επίπεδο, το κύρος το οποίο με το παράδειγμα του προσέδωσε στην καλλιέργεια του αντικειμένου που αγάπησε και υπηρέτησε.

Ο Θανάσης Αγάθος γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Είναι Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη νεοελληνική λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, σε ζητήματα πρόσληψης, στη σχέση της λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο και το θέατρο. Έχει δημοσιεύσει μελέτες για το έργο των Εμμανουήλ Ροΐδη, Αλέξανδρου Ρίζου-Ραγκαβή, Σπυρίδωνος Ζαμπέλιου, Κωνσταντίνου Θεοτόκη, Νίκου Καζαντζάκη, Στράτη Μυριβήλη, Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Άγγελου Τερζάκη, Βασίλη Βασιλικού κ.ά. Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και υποστήριξε διδακτορική διατριβή στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα "Οι γυναικείοι χαρακτήρες στα μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη". Έχει εργασθεί ως καθηγητής της Νέας Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας στο Διδασκαλείο Νέας Ελληνικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.