Κοινωνικές επιστήμες και πρωτοπορία στην Ελλάδα 1950-1967

Pierre Bourdieu (1930-2002): Σπούδασε φιλοσοφία στην Ecole Normale Superieure στο Παρίσι. Το 1964 γίνεται Διευθυντής Ερευνών στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, όπου το 1968 ιδρύει το Centre de Sociologie Europeenne. Την ίδια χρονιά γίνεται διευθυντής της σειράς Le Sens Commun των εκδόσεων Minuit, ενώ το 1975 ιδρύει και διευθύνει το περιοδικό Actes de la recherche en sciences sociales. Από το 1981 κατείχε την έδρα της Kοινωνιολογίας στο College de France. Το 1989 ιδρύει και διευθύνει την ευρωπαϊκή επιθεώρηση βιβλίου "Liber", το 1997 τη σειρά "Liber" στις εκδόσεις Seuil και το 1996 τον εκδοτικό οίκο Raisons d’Agir. Τα σαράντα και πλέον χρόνια διεθνούς επιστημονικής παρουσίας παρήγαγαν ένα τεράστιο επιστημονικό έργο εμπειρικής και θεωρητικής έρευνας το οποίο, μεταφραζόμενο στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ενέπνευσε ένα σημαντικό αριθμό ερευνών σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους. Ο πιο πολυμεταφρασμένος επιστήμονας του τέλους του εικοστού αιώνα, στοχαστής με παγκόσμια αναγνώριση και έργο που σημαδεύει τη συζήτηση των ιδεών στον αιώνα μας, ο Bourdieu είναι ταυτόχρονα και ο μαχητικός διανοούμενος που στρατεύεται στις πιο σημαντικές υποθέσεις του καιρού μας. Τα βιβλία του, όπως -μεταξύ πολλών άλλων- "Les heritiers" (Minuit 1964), "L’ amour de l’art" (Minuit 1966), "Le metier de sociologue" (Mouton-Bordas 1968), "La reproduction" (σε συνεργασία με τον J.-C. Passeron, Minuit 1970), "La distinction" (Minuit 1979), "Le sens pratique" (Minuit 1980), "Ce que parler veut dire" (Fayard 1982), "Homo academicus" (Minuit 1984), "L’ontologie politique de Martin Heidegger" (Minuit 1988), "La noblesse d’Etat" (Minuit 1989), "Les regles de l’art" (Seuil 1992), "La misere du monde" (Seuil 1993), "Raisons pratiques" (Seuil 1994), "Meditations pascaliennes" (Seuil 1997), "La domination masculine" (Seuil 1998), "Les structures sociales de l’economie" (Seuil 2000), αποτελούν θεμελιώδη έργα και σημεία αναφοράς στην ιστορία της κοινωνιολογικής σκέψης. Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα παρακάτω έργα του: "Μικρόκοσμοι: τρεις μελέτες πεδίου" (Δελφίνι 1992), "Οι κληρονόμοι: οι φοιτητές και η κουλτούρα τους" (σε συνεργασία με τον J.-C. Passeron, Καρδαμίτσα 1993), "Κείμενα κοινωνιολογίας" (1η έκδ. Δελφίνι 1994, 2η έκδ. Στάχυ 1999), "Η ανδρική κυριαρχία" (1η έκδ. Δελφίνι 1996, 2η έκδ. Στάχυ 1999, 3η έκδ., σε νέα μτφρ., Πατάκη 2007), "Για την τηλεόραση" (Πατάκη 1998), "Αντεπίθεση πυρών I" (Πατάκη 1998), "Για ένα Πανεπιστήμιο σε κατάσταση κινδύνου" (σε συνεργασία με τους C. Charle, B. Lacroix κ.ά., Πατάκη 1999), "Γλώσσα και συμβολική εξουσία" (Καρδαμίτσα 1999), "Νόστιμον ήμαρ" (Καρδαμίτσα 1999), "Πρακτικοί λόγοι" (Πλέθρον 2000), "Για ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα. Αντεπίθεση πυρών ΙΙ" (Πατάκη 2001), "Μάθημα πάνω στο μάθημα: κοινωνιολογία και αυτο-κοινωνιοανάλυση" (Καρδαμίτσα 2001), "Η διάκριση" (Πατάκη 2002), "Για την εκπαίδευση του μέλλοντος" (Νήσος 2004, "Για την επιστήμη και τις κοινωνικές χρήσεις της" (Πολύτροπον 2005), "Οι κανόνες της τέχνης" (Πατάκη 2006), "Η αίσθηση της πρακτικής" (Αλεξάνδρεια 2006), "Επιστήμη της επιστήμης και αναστοχασμός" (Πατάκη 2007), "Σχεδίασμα για μια αυτοανάλυση" (Πατάκη 2007).

Ο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης σπούδασε Κοινωνικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Κοινωνική Ανθρωπολογία σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στο London School of Economics, απ' όπου πήρε το διδακτορικό του το 1988. Από το 1987 διδάσκει στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Κυριότερα έργα του: (επιμ. με Μ. Κομνηνού) "Κοινότητα, κοινωνία και ιδεολογία" (Αθήνα 1990), (επιμ. με P. Loizos) "Contested Identities. Gender and Kindship in Modern Greece" (Princeton 1991), (επιμ. με Θ. Παραδέλλη) "Ταυτότητες και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα" (Αθήνα 1992), (επιμ. με Θ. Παραδέλλη) "Ανθρωπολογία και παρελθόν: συμβολές στην κοινωνική ιστορία της νεότερης Ελλάδας" (Αθήνα 1993). Έχει γράψει άρθρα για τη συγγένεια, το κοινωνικό φύλο, την πολιτισμική κατασκευή της ταυτότητας και τη θεωρία της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας.

Ο Μιχάλης Μ. Ψαλιδόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας Οικονομικών Θεωριών στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από 29/6/2015, Αναπληρωτής Εκτελεστικός Διευθυντής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κατά το παρελθόν δίδαξε στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Διατέλεσε υπότροφος της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) και του ιδρύματος Fulbright και επισκέπτης ερευνητής στα Πανεπιστήμια Duke, Princeton και στο King's College του Λονδίνου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Ιστορία της Οικονομικής Σκέψης του 19ου και του 20ου αιώνα, καθώς και στη σχέση μεταξύ οικονομικής σκέψης και οικονομικής πολιτικής. Έχει γράψει βιβλία, μελέτες και άρθρα σε θέματα οικονομικής ιστορίας και ιστορίας οικονομικών θεωριών με έμφαση στη σχέση μεταξύ οικονομικής σκέψης και οικονομικής πολιτικής. Το έργο του "Διεθνής σύγκρουση και οικονομική σκέψη: Διεθνές εμπόριο και εθνικό συμφέρον 17ος-20ός αιώνας", τιμήθηκε το 2006, με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Η Κούλα Κασιμάτη σπούδασε οικονομικά, βιομηχανική οργάνωση, κοινωνιολογία και στατιστική στην Ελλάδα, την Ολλανδία και την Αγγλία. Είναι καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διετέλεσε η πρώτη διευθύντρια του Αετοπούλειου Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Χαλανδρίου.

Τίτος Πατρίκιος (1928). Ο Τίτος Πατρίκιος γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος των ηθοποιών Σπύρου και Λέλας Πατρικίου. Το 1946 ολοκλήρωσε τα γυμνασιακά του μαθήματα στο Βαρβάκειο και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε για κάποια χρόνια ως δικηγόρος. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, στρατευμένος αρχικά στην ΕΠΟΝ και στη συνέχεια στον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και κατά τη διετία 1952-1953 στον Άη Στράτη, από όπου επέστρεψε στην Αθήνα με άδεια εξορίστου. Από το 1959 ως το 1964 σπούδασε κοινωνιολογία στην Ecole Pratique des Hautes Etudes του Παρισιού και πήρε μέρος σε έρευνες του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου όμως, κατέφυγε ξανά στο Παρίσι, όπου πήρε μέρος σε εκδηλώσεις ενάντια στο παράνομο καθεστώς, και εργάστηκε στην έδρα της Unesco στο Παρίσι και στη Fao στη Ρώμη. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής. Το 1982 επέστρεψε στη θέση που κατείχε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών πριν το 1967. Στην Αθήνα εργάστηκε επίσης στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών. Η πρώτη του εμφάνιση στο χώρο των γραμμάτων πραγματοποιήθηκε το 1943 με τη δημοσίευση ενός ποιήματός του στο περιοδικό "Ξεκίνημα της Νιότης", ενώ το 1954 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο "Χωματόδρομος". Ιδρυτικό μέλος του περιοδικού "Επιθεώρηση Τέχνης" από το 1954 δημοσίευσε πολλά άρθρα και κριτικές στις στήλες του, ενώ πολλά δοκίμιά του συμπεριλήφθηκαν σε συγκεντρωτικές εκδόσεις. Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση (κείμενα των Σταντάλ, Αραγκόν, Μαγιακόφσκι, Νερούντα, Γκόγκολ, Γκαρωντύ, Λούκατς και άλλων) και την πεζογραφία, ενώ τα περισσότερα κοινωνιολογικά έργα του είναι γραμμένα στα γαλλικά. Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, τα φλαμανδικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά. Το 1994 τιμήθηκε με ειδικό κρατικό βραβείο για το σύνολο του έργου του. Το Φεβρουάριο του 2020 έλαβε τα διάσημα του Αξιωματούχου του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών από τον πρέσβη της Γαλλίας στην Ελλάδα, Patrick Maisonnave. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Τίτου Πατρίκιου βλ. Αλέξανδρος Αργυρίου, "Τίτος Πατρίκιος", στο "Η ελληνική ποίηση · η πρώτη μεταπολεμική γενιά", Αθήνα: Σοκόλης, 1982, Αλέξανδρος Αργυρίου, "Πατρίκιος Τίτος", στο "Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό", τ. 8, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Δώρα Μέντη, "Πατρίκιος Τίτος", στο "Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας", Αθήνα, Πατάκης, 2007. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.· φωτογραφία: Δημήτρης Τσουμπλέκας)

Ο Χρήστος Ροζάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1941. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου, Ιλινόις και στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Γενεύης. Διετέλεσε υφηγητής και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διδάξει στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Γενεύης, στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Εδιμβούργου, της Λευκωσίας κ.α. Έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων και σήμερα είναι επίτιμος πρόεδρος της. Έχει επίσης διατελέσει γενικός γραμματέας του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στην περίοδο 1996-97 υπηρέτησε υφυπουργός Εξωτερικών. Από το 1987 είναι μέλος αρχικά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και από το 1998 δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Είναι μέλος του Ινστιτούτου Διεθνούς Δικαίου. Πρόσφατα αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θράκης. Έχει επίσης παρασημοφορηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Το συγγραφικό έργο του αναφέρεται στο διεθνές δίκαιο, τα δικαιώματα του ανθρώπου, τη διεθνή πολιτική και την ελληνική εξωτερική πολιτική. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1937. Είναι ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, docteur es Lettres et Sciences Humaines στο Πανεπιστήμιο Παρισίων και επίτιμος διδάκτωρ στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Πελοποννήσου. Μετά τις σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας του Δικαίου και Κοινωνιολογίας στα Πανεπιστήμια Heidelberg, Μονάχου, Παρισιού και Yale. To 1974 ανακηρύσσεται Διδάκτορας Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Παρισίων. Από το 1961 έως το 1998 ασκεί δικηγορία στην Αθήνα. Απασχολήθηκε ως ερευνητής στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Αθηνών (1963-1967) και στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (1968). Κατά τα έτη 1968-1985 υπήρξε καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Παρισίων και από το 1985 είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διετέλεσε καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Παρισίων αριθ. 8 και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1981-1985), επιστημονικός διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (1981-1989), επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια Columbia της Νέας Υόρκης, Princeton, New York University (NYU), της Πόλης της Νέας Υόρκης (CUNY), Iztapalapa της Πόλεως του Μεξικού, Παρισίων (Paris 1), καθώς και στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει επίσης διατελέσει μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας, αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για την Κοινωνική Ανάπτυξη (1994-1996), μόνιμο μέλος του "Carrefour pour la science et la culture" που οργανώθηκε από την Ε.Ε. υπό την προεδρία του Jacques Delors, πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Κοινωνιολόγων της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης και βουλευτής επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Είναι πρόεδρος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.

Ο Κοσμάς Ψυχοπαίδης (1944-2004) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, απ' όπου έλαβε και το διδακτορικό του δίπλωμα. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Φρανκφούρτης και του Gottingen του οποίου υπήρξε υφηγητής (Habilitation) και μόνιμος καθηγητής. Διετέλεσε καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (1981-1987) και, εν συνεχεία, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1988-2004). Συμμετείχε στη σύνταξη του περιοδικού "Αξιολογικά". "Έφυγε" από καρδιακή προσβολή στην Αθήνα, στις 13 Δεκεμβρίου 2004, κατά τη διάρκεια παρουσίασης βιβλίου.

Ο Guy Burgel είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris X - Nanterre, όπου έχει ιδρύσει το Εργαστήριο Αστικής Γεωγραφίας και έχει θεμελιώσει τη συλλογή συγκριτικών μελετών Villes en Parallele (Παράλληλες πόλεις, έως τώρα 40 τεύχη). Είναι συγγραφέας περίπου είκοσι βιβλίων (τα πιο πρόσφατα: "La revanche des villes", Hachette 2006· "Universite, une misere francaise", Hachette 2006 και Dossier Paris, Perrin 2008). Από την αρχή της σταδιοδρομίας του ασχολήθηκε με την Ελλάδα ("Αθήνα, η ανάπτυξη μιας μεσογειακής πρωτεύουσας", Εξάντας 1978· "Η νεοελληνική πόλη", Εξάντας 1989· "Η Ελλάδα μπροστά στην τρίτη χιλιετία", Πάντειο Πανεπιστήμιο 2001). Η συμμετοχή του στο συλλογικό έργο "Histoire de l' Europe urbaine" (Seuil, 2003) αποτελεί σημαντική συνεισφορά για την κατανόηση των πενήντα τελευταίων ετών που άλλαξαν το πρόσωπο των πόλεων της ευρωπαϊκής ηπείρου: δημογραφική αύξηση, περιφερειακή ανάπτυξη, αρχιτεκτονική ανάπτυξη, αρχιτεκτονικοί νεωτερισμοί, τέλος της εκβιομηχάνισης, παγκοσμιοποίηση και αύξηση των κοινωνικών και πολιτικών κινδύνων.

Ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης σπούδασε πολιτικές επιστήμες και νεότερη ιστορία στα Πανεπιστήμια Wesleyan και Harvard των ΗΠΑ. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Harvard (1979), από το 1980 διδάσκει ιστορία των πολιτικών θεωριών στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου από το 1987 είναι καθηγητής της πολιτικής επιστήμης. Μεταξύ 1980-1995 διετέλεσε διευθυντής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και εν συνεχεία γενικός γραμματέας του Δ.Σ. του. Το 2000 εκλέχτηκε διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΝΕ/ΕΙΕ).