Τα όρια του σώματος

Ο Μισέλ Φουκώ (1926-1984) υπήρξε από τους μεγαλύτερους δομιστές κοινωνικούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα, γνωστός κυρίως για τις μελέτες του ως προς τις ένννοιες και τους κώδικες μέσω των οποίων λειτουργούν οι κοινωνίες, και ιδιαίτερα ως προς τις "αρχές του αποκλεισμού", με τις οποίες "αποκαθαίρεται" η κοινωνία -όπως για παράδειγμα οι διακρίσεις ανάμεσα στους έμφρονες και τους παράφρονες ή τους νομιμόφρονες και τους παραβατικούς. Στα πιο σημαντικά έργα του Φουκώ συγκαταλέγονται τα εξής: "Τρέλα και παραλογισμός: ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή", "Επιτήρηση και τιμωρία: η γέννηση της φυλακής", "Οι λέξεις και τα πράγματα: μία αρχαιoλογία των επιστημών του ανθρώπου", "Η αρχαιολογία της γνώσης", "Η ιστορία της σεξουαλικότητας".

O Erving Goffman (1922-1982) γεννήθηκε στον Καναδά. Σπούδασε κοινωνιολογία και ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορική διατριβή (με τίτλο Communication Contact in an Island Community) στο πανεπιστήμιο του Σικάγο. Ως συνεργάτης του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, πραγματοποίησε επιτόπια έρευνα στα νησιά Σέτλαντ. Στο διάστημα 1954-1957 συνεργάστηκε με το εργαστήριο κοινωνικοπεριβαλλοντικών σπουδών του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας.Το 1962 έγινε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ, και το 1968 μεταπήδησε στα τμήματα. Εκτός από άρθρα σε πολλά ειδικευμένα περιοδικά, δημοσίευσε τα βιβλία "The Presentation of Self in Everyday Life (1956), "Encounters"(1961), "Behaviour in Public Places" (1963), "Interaction Ritual" (1967), "Stigma" (1968), "Strategic Interaction" (1970), "Asylums" (1974) και "Frame Analysis" (1975).

O Marcel Mauss (1872-1950), ανηψιός και στενός συνεργάτης του Emile Durkheim, ίδρυσε μαζί του το περιοδικό Annee Sociologique, γύρω από το οποίο συσπειρώθηκε η γαλλική κοινωνιολογική σχολή. Δίδαξε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes από το 1901 και στο College de France από το 1930, ενώ υπήρξε συνιδρυτής, με τους Levy-Bruhl και Rivet, του γαλλικού Ινστιτούτου Εθνολογίας (1926). Εγκυκλοπαιδικός νους με εξαιρετικά πλατιά μόρφωση και εκπληκτικές εθνογραφικές και γλωσσικές γνώσεις, άφησε τη σφραγίδα του στην κοινωνιολογική και ανθρωπολογική σκέψη του 20ού αιώνα: το έργο του, παρότι αποσπασματικό, έδωσε έμπνευση σε μια πλειάδα πολύ διαφορετικών μεταξύ τους στοχαστών και στάθηκε στη ρίζα αρκετών μεταγενέστερων διανοητικών εξελίξεων. Μερικά από τα έργα του: "De quelques formes primitives de classification" (1903, σε συνεργασία με τον E. Durkheim, ελλ. μτφ. "Μορφές πρωτόγονης ταξινόμησης", Gutenberg 2001), "Essai sur la nature et la fonction du sacrifice" (1899, σε συνεργασία με τον H. Hubert), "Essai sur le don, forme et raison de l'echange dans les societes archaiques" (1925, ελλ. μτφ. "Το δώρο", Καστανιώτης 1979), "Manuel d'ethnographie" (1947).

Ο Μωρίς Μερλώ-Ποντύ (1908-1961) ήταν καθηγητής της έδρας της ψυχολογίας και των παιδαγωγικών στη Σορβόννη (1949-1952) και στο Κολέγιο της Γαλλίας από το 1952. Διαμόρφωσε τον φιλοσοφικό του στοχασμό με βάση τη φαινομενολογική μέθοδο του Έντμουντ Χούσερλ. Το έργο του καλύπτει ένα τμήμα του σύγχρονου υπαρξιστικού ρεύματος. Πρόκειται για έναν φιλοσοφικό στοχασμό που εκκινεί από το υπαρξιακό βίωμα του ριζώματος του εκάστοτε ατομικού σώματος μέσα στον κόσμο και από την ανάλυση των στρωμάτων των ακατέργαστων αισθητηριακών εντυπώσεων τα οποία προηγούνται της διασκεπτικής και επιστημονικής σκέψης. Τα κυριότερα έργα του είναι: "Η δομή της συμπεριφοράς" (1942), "Φαινομενολογία της αντίληψης" (1945), "Οι περιπέτειες της διαλεκτικής" (1955), "Ο οφθαλμός και το πνεύμα" (1964), "Το ορατό και το αόρατο" (1964).

H Londa Schiebinger είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Μελετών για τις Γυναίκες και διευθύντρια του Ινστιτούτου για τις Γυναίκες στην Επιστήμη (WISE) του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνιας.

Ο Georg Simmel, γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και θεωρητικός του πολιτισμού και πρωτοπόρος της οικολογικής προσέγγισης της πόλης, δίδαξε επί χρόνια φιλοσοφία ως άμισθος έκτακτος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Βερολίνου, προτού καταλάβει, τέσσερα χρόνια πριν από τον θάνατό του, τη θέση του τακτικού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Αν και παρίας της ακαδημαϊκής κοινότητας, ο στοχασμός του άσκησε μεγάλη επίδραση στους συγχρόνους του. Με τους Ferdinand Tonnies, Werner Sombart και Max Weber ίδρυσαν το 1909 τη Γερμανική Φιλοσοφική Εταρεία (Deutsche Gesellschaft fur Philosophie). Το 1900 δημοσίευσε το magnum opus του "Φιλοσοφία του χρήματος" και αργότερα την "Τραγωδία της κουλτούρας" και τη "Φιλοσοφία της νεωτερικότητας". Το 1903 εκδόθηκαν "Οι μεγαλουπόλεις και η διαμόρφωση της συνείδησης", θεμελιώδες κείμενο της αστικής κοινωνιολογίας.

Ο Giorgio Agamben είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ιταλικής φιλοσοφίας και πολιτικής θεωρίας. Γεννήθηκε στη Ρώμη το 1942 και σπούδασε Νομικά και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Ρώμης, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή, πάνω στη σκέψη της Σιμόν Βέιλ. Επί δεκαετίες επιμελητής της ιταλικής έκδοσης των Aπάντων του Walter Benjamin. Ο Agamben υπήρξε μαθητής του Martin Heidegger την δεκαετία του 1960 και συνοδοιπόρος με την σκέψη, μεταξύ άλλων, των Guy Debord, Gilles Deleuze, Michel Foucault και Walter Benjamin. Δίδαξε σε σημαντικά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής. Κεντρική θέση στη σκέψη του καταλαμβάνουν οι έννοιες της "κατάστασης εξαίρεσης", "μορφής ζωής" και "homo sacer". Έχει συγγράψει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: "La Potenza del pensiero", Neri Pozza, Vicenza 2005· "Homo Sacer", Einaudi, Torino 1995· "Mezzi senza fine. Note sulla politica", Bollati Boringhieri, Torino 1996· Quel che resta di Auschwitz, Bollati Boringhieri, Torino 1998· Il Tempo che resta. Un commento alla Lettera ai Romani, Bollati Boringhieri, Torino 2000· "L'aperto, L'uomo e l'animale", Bollati Boringhieri, Torino 2002· "Profanazioni, Nottetempo", Roma 2005· με τον G. Deleuze το "Bartleby, la formula della creazione", Quodlibet, Macerata 1993, και πρόσφατα το "Il Regno e la Gloria. Per una genealogia teologica dell'economia e del governo", Neri Pozza, 2007.

Ο Μιχαήλ Μπαχτίν γεννήθηκε στο Όρελ το 1895 και πέθανε στη Μόσχα το 1975. Θεωρείται από τους σημαντικότερους στοχαστές της γλώσσας και της λογοτεχνίας και ειδικότερα του μυθιστορήματος μέσα στο οποίο αναδεικνύει το στοιχείο της διαλογικότητας και της πολυφωνίας, επισημαίνοντας την καρναβαλική ρίζα του μυθιστορηματικού λόγου.

O Charles Baudelaire γεννήθηκε στο Παρίσι τον Απρίλιο του 1821. Σε ηλικία έξι χρονών πεθαίνει ο πατέρας του και η μητέρα του ξαναπαντρεύεται τον Jacques Aupick κι αυτό χαλάει την ήρεμη ζωή του. Η οικογένεια μετακομίζει στη Λυών το 1832 και επιστρέφει στο Παρίσι το 1836. Ο Κάρολος παραμένει εσωτερικός στη Λυών στο κολέγιο Louis-le-Grand, από όπου αποβάλλεται για απειθαρχία, αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να αποφοιτήσει το 1839. Mόνο η λογοτεχνική εργασία τον ενδιαφέρει. Ο ακράτητος δανδισμός του ανησυχεί την οικογένειά του, που τον στέλνει κοντά σε έμπιστό της καπετάνιο να κάνει τον γύρο του κόσμου, μήπως και συνετισθεί. Μετά τα νησιά Maurice, και Βourbon, διασχίζει τις Ινδίες. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, το 1842, συνδέεται με τη Jeanne Duval. Συναντά τους Balzac, Nerval, Theophille Gautier, Theodore de Bauville. Δεν καταφέρνει να εκδώσει τα πρώτα του άρθρα και δημιουργεί τέτοια χρέη, που τον οδηγούν σε καταδίκη το 1844 (σε ηλικία 24 χρόνων) -κάτι που δεν συγχωρεί στη μητέρα του, παρά μόνο μετά το θάνατο του στρατηγού Jacques Aupick το 1857. Δημοσιεύει τα πρώτα του έργα στο "Salon de 1845", "Salon de 1846", - La Fanfarlo- 1847, συνεργάζεται με τα περιοδικά "Τintamarre", "Corsaire-Satan", "Messager", "Monde literaire", "Artiste", με ποιήματα και ποικίλα δοκίμια. Από το 1851 αρχίζει να μεταφράζει Edgar Poe. Το 1857 εκδίδει τα "Άνθη του κακού" όπου έξι από αυτά στηλιτεύονται από τη δικαιοσύνη. Η υγεία του είναι εύθραυστη αλλά η λογοτεχνική του δραστηριότητα μεγάλη. Κατά τη διαμονή του στο Βέλγιο επιδεινώνεται η υγεία του, μαζί με τις ατυχίες του. Στην επιστροφή μαζί με τη μητέρα του στο Παρίσι, πεθαίνει τον Αύγουστο του 1867 σε ηλικία 46 ετών.

Μια από τις σημαντικότερες θεωρητικούς της εποχής μας, η αμερικανίδα φιλόσοφος Τζούντθ Μπάτλερ έχει συμβάλει καθοριστικά στα πεδία της φεμινιστικής θεωρίας, της πολιτικής φιλοσοφίας, της ψυχαναλυτικής θεωρίας και της κοινωνικής και πολιτισμικής κριτικής. Το πρωτοποριακό έργο της καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα θεματικών: έμφυλη ταυτότητα, σεξουαλικότητα, συγγένεια, σχέσεις εξουσίας, λόγος, υποκειμενικότητα, επιτελεστικότητα, κριτική. Η Judith Butler είναι καθηγήτρια Maxine Elliot στα τμήματα Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Έργα της: "Subjects of Desire: Hegelian Reflections in Twentieth-Century France" (Columbia University Press, 1987), "Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity" (Routledge, 1990), "Bodies That Matter: On the Discursive Limits of "Sex"" (Routledge, 1993), "The Psychic Life of Power: Theories of Subjection" (Stanford University Press, 1997), "Excitable Speech: A Politics of the Performative" (Routledge, 1997), "Antigone's Claim: Kinship Between Life and Death" (Columbia University Press, 2000), "Hegemony, Contingency, Universality" (με τον Ernesto Laclau και τον Slavoj Zιzek, Verso Press, 2000), "Precarious Life: Powers of Violence and Mourning" (Verso Press, 2004), "The Judith Butler Reader" (επιμ. Sara Salih με την Judith Butler, Blackwell Publishing, 2004), "Undoing Gender" (Routledge, 2004), "Giving an Account of Oneself" (Fordham University Press, 2005), "Who Sings the Nation-State?: Language, Politics, Belonging" (με την Gayatri Spivak, 2007), "Frames of War: When is Life Grievable?" (2009).

Η Μαίρη Ντάγκλας (1921 - 2007) υπήρξε εξέχουσα φυσιογνωμία της βρετανικής κοινωνικής και συμβολικής ανθρωπολογίας κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Συνέβαλε στην καθιέρωση του πεδίου ως διδακτικού αντικειμένου στο University College London (UCL), στο οποίο δίδαξε. Με το έργο-ορόσημό της "Καθαρότητα και κίνδυνος: μια ανάλυση των εννοιών της μιαρότητας και των ταμπού" (1966), ασχολήθηκε με το ζήτημα της "ιερής μόλυνσης" και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες αυτο-ορίζονται μέσα από ιεροτελεστίες "καθαρότητας". Τον Ιανουάριο του 2007 έλαβε τον τιμητικό τίτλο Dame Commander of the British Empire (DBE), αντίστοιχο του Ιππότη (ή Σερ) για τους άνδρες. Πέθανε τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, σε ηλικία 86 ετών.