Κράτος και θρησκευτική συνείδηση

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831). Στην ελληνική βιβλιογραφία αναφέρεται και ως Έγελος. Γεννήθηκε στη Στουτγκάρδη και σπούδασε στο Τύμπινγκεν Φιλοσοφία και Θεολογία (1788-93). Το 1802 έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Γένα, όπου συνέγραψε το πρώτο σημαντικό έργο του "Φαινομενολογία του πνεύματος" (1807). Ως συντάκτης εφημερίδας στο Bamberg και ως διευθυντής Γυμνασίου στη Νυρεμβέργη έγραψε το δεύτερο σημαντικό βιβλίο του "Η επιστήμη της λογικής" (1812-16). Το 1816 έγινε ο Χέγκελ καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και το 1818 του Βερολίνου. Το 1830 έγινε πρύτανης αυτού του Πανεπιστημίου. Στο Βερολίνο ανέπτυξε ο Χέγκελ τη μεγαλύτερη φιλοσοφική δράση του, κυρίω μέσω των πανεπιστημιακών παραδόσεων, χαρακτηριζόμενος συχνά ως "πρωσικός κρατικός φιλόσοφος". Με το (εγελιανό) φιλοσοφικό του σύστημα, το οποίο ονομάστηκε "απόλυτος ιδεαλισμός" και ολοκληρώνει την ιδεαλιστική φιλοσοφία, συνεχίζει ο Χέγκελ τον προβληματισμό τού Καντ, δέχεται ότι το πνεύμα ταυτίζεται με το απόλυτο και διαιρείται σε τρία μέρη, τη λογική, τη φιλοσοφία της φύσης και τη φιλοσοφία του πνεύματος. Τα τρία αυτά μέρη του συστήματος αντιπροσωπεύουν τις τρεις διαλεκτικές βαθμίδες της θέσης, της άρνησης και τις σύνθεσης.

Ο γερμανός φιλόσοφος Ludwig Feuerbach (1804-1872), γιος νομικού, γεννήθηκε στο Λάντσχουτ της Βαυαρίας. Το 1823 αρχίζει να σπουδάζει προτεσταντική θεολογία στη Χαϊδελβέργη κοντά στον Karl Daub, ο οποίος και του ενέπνευσε τον ενθουσιασμό του για την εγελιανή φιλοσοφία. Την περίοδο 1824-1826 παρακολουθεί τα μαθήματα φιλοσοφίας του ίδιου του Hegel. Μετά την αναγόρευσή του σε διδάκτορα το 1828, ο Feuerbach γίνεται εντεταλμένος υφηγητής στο Έρλανγκεν. Το 1830 δημοσιεύεται ανώνυμα το σύγγραμμά του "Gedanken uber Tod und Unsterblichkeit" ("Σκέψεις σχετικά με τον θάνατο και την αθανασία'), στο οποίο απορρίπτει τη χριστιανική έννοια της αθανασίας και επαναφέρει την έννοιά της που εισηγείται ο Σπινόζα, ως επανένωση με τη φύση. Η κυκλοφορία του βιβλίου απαγορεύεται και ο Feuerbach δεν διορίζεται ούτε εκλέγεται καθηγητής για το υπόλοιπο της ζωής του. Ακολουθούν τα βιβλία του "Geschichte der neueren Philosophie" ("Ιστορία της νεώτερης Φιλοσοφίας"), 2 τόμοι, 1833-1837, "Abelard und Heloise" ("Αβελάρδος και Ελοΐζα"), 1834, "Pierre Bayle", 1838, "Philosophie und Christentum" ("Φιλοσοφία και Χριστιανισμός"), 1839, και το κυριότερο έργο του "Das Wesen des Christentums" ("Η ουσία του Χριστιανισμού"), το 1841, που μεταφράζεται στα αγγλικά από την George Eliot. Το 1837 σταματάει το ακαδημαϊκό του έργο και αποσύρεται στο Bruckberg, κοντά στο Ansbach. Μετά τη χρεοκοπία του εργοστασίου της οικογένειάς του, το 1860, ζει μέχρι την ημέρα του θανάτου του (13 Σεπτεμβρίου 1872) στη Νυρεμβέργη, σε πολύ μετρημένες συνθήκες.

Ο Χάινριχ Κάρλ Μάρξ (Τρίρ 1818 - Λονδίνο 1883) θεωρείται ο ιδρυτής της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας. Σπούδασε στη Βόννη και έπειτα στο Βερολίνο, όπου ήρθε σε επαφή με τους κύκλους του "Γερμανικού ριζοσπαστισμού". Το 1844 γνώρισε τον Έγγελς, με τον οποίο συνδέθηκε με βαθιά φιλία. Το 1848, με την έκδοση του "Μανιφέστου του κομμουνιστικού κόμματος", καθιερώνεται σαν ένας απ' τους σημαντικότερους θεωρητικούς της επανάστασης. Χάρις στο επιστημονικό του κύρος μπόρεσε να συνενώσει τις γραμμές του Ευρωπαϊκού Εργατικού Κινήματος. Η σκέψη του Μάρξ πηγάζει απ' την κλασική γερμανική φιλοσοφία, το γαλλικό σοσιαλισμό και την αγγλική πολιτική οικονομία.