Η παλαιότερη πεζογραφία μας

H ιστορικός Αικατερίνη Κουμαριανού γεννήθηκε το 1919, με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, από τη μεριά του πατέρα της, και από τη Χίο, από τη μεριά της μητέρας της. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ακολούθησε στο Παρίσι μεταπτυχιακές σπουδές στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (EHESS, 1969-1974). Oνομάστηκε καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Universite Paris - Sorbonne, Paris IV) και διευθύντρια του Institut Neoellenique (1978-1983) του ιδίου Πανεπιστημίου. Επισκέπτρια καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στο τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών (1999-2008). Oι εργασίες της είχαν ως αντικείμενο την ιστορία της νεοελληνικής γραμματείας και παιδείας σε σχέση με την ευρωπαϊκή ιστορία των ιδεών. Oι ερευνητικές εργασίες και δημοσιεύσεις της πραγματοποιήθηκαν σε τομείς όπως η ελληνική εκδοτική παραγωγή, η ιστορία του ελληνικού Τύπου, ο περιηγητισμός, το κίνημα του νεοελληνικού διαφωτισμού και καθορίζονται χρονικά από τον 17ο έως και τον 19ο αιώνα. Υπήρξε μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών. Διετέλεσε επί μακρόν πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χαρτογραφίας. Μεταξύ των έργων της περιλαμβάνονται "Η νεωτερική γεωγραφία των Δημητριέων" (εκδ. Ζήτη), "Ιστορία του ελληνικού Τύπου" (εκδ. Ερμής), "Καϊρικά μελετήματα" (Καΐριος Βιβλιοθήκη), "Αθήνα, η πόλη-οι άνθρωποι" (εκδ. Ποταμός), και πολλά άρθρα, ανακοινώσεις και συμμετοχές σε συλλογικά έργα. Έφυγε από τη ζωή "πλήρης ημερών", στην Αθήνα, στις 14 Μαΐου 2012.

Ο Βαγγέλης Αθανασόπουλος γεννήθηκε το 1946 στον Πειραιά. Σπούδασε στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο King's College του University of London. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε με δύο διηγήματα, "Επαφή και αποστροφή" και "Οι τρόποι του κάλλους", ενώ για το πρώτο αυτοτελές λογοτεχνικό βιβλίο του, "Εαυτόν τιμωρούμενος", που κυκλοφόρησε το 1976, πήρε το βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού για πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα (1977). Τιμήθηκε, επίσης, με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής (1991) για το βιβλίο "Ο λογοτέχνης ως πρότυπο δημιουργικής δράσης" και (2007) για το βιβλίο "Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα, τόμος Γ΄", και με το βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής της Ακαδημίας Αθηνών (1992) για το βιβλίο "Οι μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού". Η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του άρχισε το 1975, όταν διορίστηκε βοηθός στην Έδρα της Ιστορίας της Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκληρώθηκε με την εκλογή του σε θέση καθηγητή της Συγκριτικής Φιλολογίας το 2001. Η φοίτησή του με υποτροφία (1981-82) στο King’s College του University of London, επηρέασε τον προσανατολισμό της ερευνητικής του δραστηριότητας. Υπήρξε πολυγραφότατος και ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου: ποίηση, πεζογραφία, μετάφραση λογοτεχνικών και κριτικών έργων. Κύριο ερευνητικό αντικείμενό του ήταν η νεοελληνική λογοτεχνία σε σχέση με τις ευρωπαϊκές λογοτεχνίες. Γοητευτικός δάσκαλος, δίδαξε σε πολλά εξάμηνα και Τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης, έλαβε μέρος σε πολλά συνέδρια, συμπόσια και ημερίδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είχε συμμετοχή σε οργανωτικές επιτροπές επιστημονικών συνεδρίων. Κοινωνικά ευαίσθητος ακαδημαϊκός λειτουργός, ανταποκρίθηκε σε πολυάριθμες προσκλήσεις επιστημονικών συλλόγων, εκδηλώσεων Δήμων, και διαφόρων άλλων φορέων με ισάριθμες διαλέξεις. Υπήρξε δραστήριο μέλος Ιδρυμάτων, συλλόγων, ελληνικών και ξένων επιστημονικών εταιρειών, επιτροπών του Υπουργείου Πολιτισμού. Διετέλεσε επίσης μέλος της διεθνούς κριτικής επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (1993-1994). Ικανός στη διοίκηση, ως διευθυντής του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας (1996-1998), οργάνωσε το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών και ενίσχυσε τις επιστημονικές εκδηλώσεις του Τομέα. Δημοσίευσε πολυάριθμα άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του ήταν "Το διήγημα στην ελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες", Αθήνα, Gutenberg 2009. Πέθανε στην Αθήνα στις 27 Νοεμβρίου του 2011, μετά από μάχη με την επάρατη νόσο.

Ο κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου (1921-2009) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλέξανδρος Κουμπής. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Ταυτόχρονα, φανέρωσε τις λογοτεχνικές του αρετές συνεργαζόμενος ως κριτικός βιβλίου με τα περιοδικά "Ελεύθερα Γράμματα" (Νοέμβριος 1947 έως Ιούνιος 1949) και "Ποιητική Τέχνη" (1947-49). Το 1950 πήρε το απολυτήριο του (Βασιλικού) Ναυτικού "άνευ κυανής λωρίδος". Έκτοτε δούλευε επαγγελματικά σε μελέτες "φερόντων οργανισμών" (1950-1992). Συγχρόνως άρχισε να γράφει κριτικές βιβλίων στις εφημερίδες "Δημοκρατικός Τύπος" (1950), "Δημοκρατική" (1951). "Ημέρα" (1952) και στα περιοδικά "Στόχος" (1951), "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση" (1953-54, περίοδος Γ. Π. Σαββίδη), "Καινούρια Εποχή" (1957-58), "Εποχές" (1963), "Ταχυδρόμος" (1965), "Νέα Πορεία" (1959-2009), "Κριτική" (1961) και "Η Συνέχεια" (1973). Έγραψε την "Εισαγωγή στη μεταπολεμική ποίηση" στην "Ανθολογία μεταπολεμικών ποιητών" των Ντίνου Γιωργούδη και Κ. Γεννατά (1957). Δημοσίευσε τακτικά επιφυλλίδες στην εφημερίδα "Το Βήμα" (1971-73 και 1979-85), και αραιά στις εφημερίδες "Μεσημβρινή" (1965) και "Η Καθημερινή" (1976-1980). Υπήρξε υπεύθυνος στο δεκάτομο λεξικό της "Εκδοτικής Αθηνών" για τα λήμματα λογοτεχνών του εικοστού αιώνα. Δίδαξε ιστορία λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, επί εξάμηνο, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ρέθυμνο (1963-64). Μετείχε στη συντακτική επιτροπή που εξέδωσε τα "Δεκαοχτώ κείμενα" (1970), τα "Νέα κείμενα 1 και 2" (1971) και το περιοδικό "Η Συνέχεια" (1973). Έχουν εκδοθεί τρία αντίτυπα μελετών του "εκτός εμπορίου" (1957-1962), τρία βιβλία με "επιμέλεια" και "εκτενείς εισαγωγές" του σε ανθολογίες-γραμματολογίες (1969-1988) και πέντε τόμοι δοκιμίων-μελετών του (1984-1996). Συγκέντρωσε, επιμελήθηκε και "ανέσυρε" την ύλη των ετών 1929-1939 στον τόμο: "Νικόλας Κάλας: κείμενα ποιητικής και αισθητικής", 1982. Συμμετείχε σε είκοσι επτά "Σύμμεικτους" τόμους, για διάφορα θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας της (1961-1997). Καρπός της μεγάλης πείρας του και της συνεχούς μελέτης είναι η οκτάτομη "Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας και της Πρόσληψής της (1918-2000)" που αποτελεί βασικό βοήθημα για τη σπουδή των ελληνικών γραμμάτων. Αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τις άλλες σημαντικές Ιστορίες της Λογοτεχνίας, η δική του δίνει λιγότερη έμφαση στην αφηγηματικότητα και περισσότερη στη βιβλιογραφική πληρότητα. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο ότι καθρεφτίζει την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στα μάτια των συγχρόνων της μέσα από πλήθος παραθέματα. Μειλίχιος ως άνθρωπος, συναινετικός και καθόλου των άκρων, βοήθησε αναρίθμητους ερευνητές και λογοτέχνες στα πρώτα τους βήματα. Η ευρεία αποδοχή του αποτυπώθηκε στις πολλές τιμητικές διακρίσεις, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1999), έλαβε το Α΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου για το βιβλίο του "Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών" (1984), το Μέγα Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και για την συνολική προσφορά του το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2004). Πέθανε στην Αθήνα από επιπλοκές της υγείας του, στις 22 Μαΐου 2009, σε ηλικία 88 ετών.