do.co.mo.mo.: Πού είναι το μοντέρνο;

Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης γεννήθηκε το 1955 στην Αθήνα. Διδάσκει θεωρία της αρχιτεκτονικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έχει δημοσιεύσει βιβλία για τον Adolf Loos, τον Le Corbusier, την ακτινοβολία του Παρθενώνα στα νεότερα χρόνια και την ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Το βιβλίο του "Ιστοριογραφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής" δημοσιεύθηκε το 1999 στα αγγλικά (MIT Press) και μεταφράστηκε το 2001 στα ισπανικά (Mairea/Celeste). Έχει τιμηθεί δύο φορές με το Διεθνές βραβείο αρχιτεκτονικού βιβλίου του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτόνων και άλλη μια φορά με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης (γ. 1938) είναι αρχιτέκτονας (ΕΜΠ, 1962), μετά το 1975 καθηγητής πολεοδομίας και σήμερα ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Εργάστηκε σε διάφορα γραφεία εκπονώντας αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές μελέτες (1964-1995) και διακρίθηκε σε διαγωνισμούς. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές βιβλίων για την ελληνική παραδοσιακή και σύγχρονη αρχιτεκτονική, την πολεοδομία και την εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων. Έχει γράψει δεκαπέντε βιβλία: "Νεοελληνική αρχιτεκτονική" (1984), "Για την ελληνική πόλη" (1990), "Είκοσι θέσεις για την πολεοδομία" (1990), "Το σκυρόδεμα στην ελληνική αρχιτεκτονική του εικοστού αιώνα" (1992), "Μεσογειακά σπίτια: Ελλάδα" (1994), "Λύσανδρος Καυταντζόγλου" (1995), "Πέντε δοκίμια για τον Κωνσταντινίδη" (1997), "Διακοσμητικές τέχνες" (1998), "Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα" (2001), "Προάστια και εξοχές της Αθήνας του '30" (2006), "Αρχιτεκτονικές μεταμορφώσεις" (2006), "Νεοκλασικές πόλεις στην Ελλάδα" (2007), "Οικοδομικό τετράγωνο 19 (2009), "Εφήμερη και αιώνια Αθήνα" (2009), "Δημήτρης Πικιώνης" (2009). Έχει επιμεληθεί αφιερώματα και μονογραφίες αρχιτεκτόνων, καθώς και τους έξι πρώτους τόμους της σειράς "Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική" (1980-1988).

Ο Αριστείδης Αντονάς ξεκίνησε τις σπουδές του στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά τις εγκατέλειψε το 1984 για να αποφοιτήσει ως Αρχιτέκτων Μηχανικός από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1988 και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Nanterre. Δίδαξε φιλοσοφία, θεωρία της αρχιτεκτονικής αλλά και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό σε πανεπιστήμια όπως το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Massachussets Institute of Technology και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Από την ηλικία των δέκα ετών (κατά τις θερινές διακοπές, όσο έλειπε από την πόλη) παρουσίασε έντονη αλλεργική δύσπνοια που τον ανάγκαζε να μένει ξύπνιος τις νύχτες. Άρχισε να γράφει στη διάρκεια των μοναχικών αυτών αϋπνιών, στην αρχή θεατρικά έργα και κατόπιν πεζογραφία. Μαζί με τον εικαστικό καλλιτέχνη Ζάφο Ξαγοράρη και την ποιήτρια Φοίβη Γιαννίση (που έζησε μαζί του επί δεκαεπτά χρόνια) εξέδωσε το λογοτεχνικό περιοδικό "Μαύρο Μουσείο" που κυκλοφόρησε το 1986 με ψευδυπόγραφα κείμενα, διανθισμένα με πλαστά βιογραφικά υποτιθεμένων πεζογράφων: τα δημοσιεύματα παρουσιάζονταν αναμεμειγμένα με αληθινά στοιχεία που φανέρωναν τους πραγματικούς συντελεστές του περιοδικού. Ο συγγραφέας Ε. Χ. Γονατάς (από τους λίγους που αντελήφθησαν τη φάρσα) έγινε ο δάσκαλός του στη γραφή και στην ανάγνωση. Κατά τη διαμονή του στο Παρίσι ο Αντονάς γνώρισε τη φιλοσοφική σκηνή της εποχής και ήρθε σε επαφή με τον Jacques Derrida. Επέστρεψε από την Γαλλία και εργάστηκε ως επαγγελματίας αρχιτέκτων: έκτισε κατοικίες και καταστήματα, σχεδίασε επίσης σειρά κτισμάτων χωρίς εργοδοτική εντολή, προτείνοντας την εγκατάσταση ιδιόμορφων κτιριολογικών προγραμμάτων σε ειδικές τοποθεσίες. Τα λογοτεχνικά του κείμενα χαρακτηρίστηκαν εν σμικρύνσει φιλοσοφικά μυθιστορήματα, αφηγήματα τρόμου, περιπετειώδεις ιστορήσεις, αστυνομικά διηγήματα, οικογενειακά χρονικά, μινιμαλιστικές καταγραφές, αδύνατοι αποχωρισμοί, αποκρυφιστικές αλληγορίες, ηθικές παραβολές.

Η Φοίβη Γιαννίση γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. (1988), και υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στην περιοχή "Langues, histoire et civilizations des Mondes Anciens" στο Πανεπιστήμιο Lyon II- Lumiere το 1994. Είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στις γνωστικές περιοχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, και μέλος της ομάδας δράσεων στην πόλη "Αστικό Κενό". Ιδρυτικό μέλος και συνεκδότρια του περιοδικού "Μαύρο Μουσείο", τη δεκαετία του '80, έχει εκδώσει τiς ποιητικές συλλογές "Αχινοί" (Αθήνα, 1995), "Ραμαζάνι" (Αθήνα 1997), "Θηλιές" (Νεφέλη, 2005) και "Ομηρικά" (Κέδρος, 2009). Έχει επίσης εκδώσει ποιήματά της στα περιοδικά "Ποίηση", "Ποιητική", καθώς και στα ηλεκτρονικά περιοδικά "e-poema.eu" και "poeticanet.gr". Στο πλαίσο της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας, συμμετείχε στο project Karaoke Poetry Bar (12-18/11/2007). Εκτός από την ποίηση ασχολείται με το δοκιμιακό λόγο περί ποιητικής (σχέση ποίησης με κατασκευή, χώρο, τοπίο, σώμα, φωνή). Στο βιβλίο της "Recits des voies: chant et cheminement en Grece archaique", Grenoble, 2006, επικεντρώνεται στην ποιητική της οδού στην αρχαϊκή λυρική ποίηση. Άλλα δοκίμια της, δημοσιευμένα σε δικτυακούς τόπους: "Οι φωνές του ποιήματος (α'+β'), με αφορμή το ποίημα "Η Σίβυλλα στο παιδί" της Μαρίνας Τσβετάγεβα" (www.e-poema.eu), και "Σωματοτοπία στην ποίηση: ένα παλιομοδίτικο θέμα;" (www.e-poema.eu). Τα τελευταία δύο χρόνια ερευνά το θέμα της εκφώνησης ποίησης με δράσεις απαγγελίας in situ: Bar Dasein (απαγγελία από την συλλογή "Ομηρικά" την Κυριακή 8-6-08), Εργαστήριο Territual Paou (Territual Paou, 29-8 έως 7-9-008, Μονή Αγίου Νικολάου στην Πάου Αργαλαστής , έργο: "Ικεσίες Ι, ΙΙ, ΙΙΙ"), EU-ROMA, Δράση 02 (Διεθνές Συμπόσιο με τίτλο "Building Together", έργο: "O ανθοπώλης", 8-3-09), 2η Μπιενάλε Αθήνας 2009, Ομάδα Φιλοπάππου (Παραλία Φαλήρου, 27-6-09, έργο: "Έα Εκείνα"). Μαζί με τον Α.Tzonis είναι συγγραφέας του βιβλίου: "Classical Greek Architecture: The Construction of the Modern", Flammarion, 2004 (κυκλοφορεί επίσης σε γαλλική και γερμανική μετάφραση). Το καλοκαίρι του 2010 ήταν επιμελήτρια-επίτροπος, μαζί με τον Ζήση Κοτιώνη, της ελληνικής συμμετοχής στη 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, κατασκευάζοντας το έργο με τίτλο "Κιβωτός: Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες", το οποίο εκτέθηκε μεταξύ 30.3 - 22.5.2011 και στο Μουσείο Μπενάκη (στο έργο συνεργάστηκαν επίσης οι Ορέστης Δαβίας -φυτογενετικό υλικό, Γιάννης Ισιδώρου -οπτική και ηχητική εγκατάσταση, Κώστας Μανωλίδης -τοπιακές τοπολογίες, Μαρία Παπαδημητρίου -εργαστήριο σπορείας, και Αλέξανδρος Ψυχούλης -οδηγός για τον επίδοξο κηποτέχνη-καλλιεργητή της αστικής ζωής).

Η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο "αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση", γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1974 και μέχρι το 2009 δίδαξε στο ΕΜΠ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (προστασία μνημείων-συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων και συνόλων), καθώς και σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση. Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεώτερη ελληνική αρχιτεκτονική και σε θέματα προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Ο Βασίλης Κολώνας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και τελείωσε τις σπουδές του στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Συνέχισε τις σπουδές του στους τομείς της Συντήρησης Μνημείων, της Ιστορίας της Τέχνης και της Μουσειολογίας στο Παρίσι, όπου, παράλληλα, εργάστηκε στη Γαλλική Ακαδημία Αρχιτεκτονικής. Από το 1992 είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικές συναντήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα βιβλία και περιοδικά. Κύριος άξονας των δραστηριοτήτων του είναι η μελέτη και η έρευνα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του 19ου και 20ού αιώνα στην Ελλάδα και τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό σεμινάριο του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης - Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (2000-2002, 2005) και από το 2002 είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Ο Πάνος Κούρος είναι εικαστικός καλλιτέχνης, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών. Το έργο του αναπτύσσεται σε διαφορετικές περιοχές που συσχετίζουν κριτικές τέχνης με την αρχιτεκτονική, τον αστικό πολιτισμό και την πολιτική της μνήμης. Περιλαμβάνει προτάσεις, εγκαταστάσεις, επιμελητικές δράσεις και θεωρητικές μελέτες, και έχει παρουσιαστεί και διακριθεί σε πολλές διεθνείς εκθέσεις τέχνης. Είναι διδάκτωρ αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει επιτελέσει ερευνητής στο Κέντρο Ανωτάτων Εικαστικών Ερευνών (C.A.V.S.) του Μ.Ι.Τ. και έχει διδάξει μαθήματα περιβαλλοντικής τέχνης και αισθητικής των ερειπίων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Μ.Ι.Τ., στη Σχολή Καλών Τεχνών της Μασσαχουσέτης και στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Βοστώνης. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και μελέτες για ζητήματα σύγχρονης τέχνης, εκπαίδευσης και πολιτισμού των μέσων.

Ο Ζήσης Κοτιώνης είναι διδάκτωρ αρχιτέκτων (ΕΜΠ), αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων θεωρίας και ερμηνείας της αρχιτεκτονικής. Διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών στην Αθήνα και τον Βόλο. Μελέτες και έργα του έχουν δημοσιευτεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στις αρχιτεκτονικές του πρακτικές περιλαμβάνονται δράσεις μέσα στην πόλη, εγκαταστάσεις και performances. Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 2010, μαζί με την Φ. Γιαννίση, ήταν Εθνικός Επίτροπος στην 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, με το πρότζεκτ "Κιβωτός".

Καθηγητής Ιστορίας, κριτικής ανάλυσης και θεωρίας της αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1955. Σπούδασε μουσική στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών και στην Κρατική Ακαδημία "Luigi Cherubini" της Φλωρεντίας, καθώς και αρχιτεκτονική στη Φλωρεντία (ιστορία με τους Giovanni Klaus Koenig και Ezio Godoli). Παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (με τους Manfredo Tafuri και Giorgio Ciucci) και είναι διδάκτωρ ιστορίας της αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μετά την αποφοίτησή του (1981) δίδαξε ιστορία της αρχιτεκτονικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Φλωρεντίας, την τελευταία περίοδο ως επίκουρος καθηγητής. Στη Φλωρεντία ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Aletheia τον οποίο διηύθυνε επί μια δεκαετία, επιδιώκοντας την προβολή της νεοελληνικής λογοτεχνίας και του πολιτισμού: είναι έτσι μέλος της Associazione Nazionale di Studi Neogreci, με πρόεδρο τον Mario Vitti. Από το 1987 είναι σύμβουλος εκδόσεων των επιθεωρήσεων "Αρχιτεκτονικά Θέματα" και "Θέματα Χώρου+Τεχνών" καθώς και συνεργάτης της Enciclopedia Italiana Treccani, του Touring Club Italiano και της εφημερίδας "Το Βήμα" για θέματα αρχιτεκτονικής. Υπήρξε ιδρυτής και επί σειρά ετών συντονιστής της ελληνικής ομάδας του DOCOMOMO, επίτροπος της Ελλάδας στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας και διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Μεταξύ των εργασιών του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό περιλαμβάνεται η επιμέλεια καταλόγων εκθέσεων και η δημοσίευση περισσότερων από 150 άρθρα, εισηγήσεις, διαλέξεις και δοκίμια για την ιστορία και την κριτική της αρχιτεκτονικής, καθώς και το βιβλίο "L' architettura delle scuole e il razionalismo in Grecia" (1985). Από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης έχει κυκλοφορήσει η μελέτη του "Στοιχεία για τη νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική, Πάτροκλος Καραντινός".

Ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Επιμελήθηκε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και αρχιτεκτονικής, εκδόσεις, μονογραφίες, ειδικά αφιερώματα και δημοσίευσε άρθρα σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους και καταλόγους εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.